مقدمه و بیان مساله

از لحاظ تاریخی، بحث دخالت عموم افراد در تعیین سرنوشت جامعه خود در قالب انتخابات و آرای عمومی سابقه چندان طولانی ندارد. می توان گفت از مهمترین اشکال جنبش های مبارزاتی برای گسترش حقوق و آزادی های مدنی در جهان جنبش حق رأی همگانی بود که از سال 1793 در فرانسه و به خصوص در جریان انقلاب کبیر فرانسه شکل گرفت. ایجاد حق رأی همگانی فرایندی است که نهادینه شدن مفهوم مشارکت سیاسی را در پی داشت، به طوری که با عمومیت یافتن حق رأی در اکثر کشورهای جهان، مسئله انتخابات به عنوان یکی از مهمترین مباحث نظام های دموکراتیک درآمد.

     در ایران هم انقلاب مشروطه طلیعه نخستین تجربه انتخابات است، که آغازی برای بسیاری از حرکت های اجتماعی، توسعه سیاسی و فرهنگی و نوسازی اقتصادی است. (نوذری، 1381: 152) با انقلاب اسلامی در سال 1357 نظام پادشاهی جای خود را به جمهوری اسلامی داد که در آن کاندیداها برای احراز پست های مختلف مانند ریاست جمهوری، نمایندگی مجلس، خبرگان رهبری و نمایندگی شوراها به صورت مستقیم توسط مردم انتخاب می شوند. بعد از انقلاب اسلامی در ایران، لزوم مشارکت سیاسی افراد اهمیتی ویژه یافت. زیرا یکی از علل اصلی وقوع انقلاب، خواست مردم برای دخالت در حکومت و تصمیم گیری های اساسی بود.

در بسیاری از کشورها به خصوص کشورهای پیشرفته، احزاب در جامعه نقش بسیار مهمی دارند و تقریباً تمام مردم به یکی از دو یا چند حزب موجود در نظام سیاسی گرایش دارند، با ایدئولوژی ها، اهداف و تمایلات این احزاب آشنایی کامل دارند و در تمام رأی گیری ها به حزب مورد نظر خود رأی می دهند. در ایران با توجه به نوظهور بودن احزاب و نقش اندک آنها، متغیر تعلق به احزاب سیاسی تأثیر  چندانی بر رفتار رأی دهی افراد ندارد و عوامل دیگری در تعیین رفتار سیاسی افراد نقش دارند، که از آن جمله می توان به نقش شبکه های اجتماعی اشاره داشت. در بینش جامعه شناختی رفتارهای سیاسی و از جمله رفتار رأی­دهی، یک کنش اجتماعی محسوب می­شود و عوامل متعدد اجتماعی در نحوه رأی­دهی دخالت دارند.یکی از شیوه­های نسبتاً جدید در حوزه رفتارشناسی سیاسی، بررسی روابط بین کنشگران در شبکه­های اجتماعی آنها و تاثیر ویژگی های شبکه بر رفتار رای دهی کنشگران است.

شبکه­های اجتماعی[1] نمای حال جامعه، فرهنگ، سیاست، اقتصاد و علم هستند. با بررسی دقیق روابط افراد و سایر موجودیت­های اجتماعی در شبکه، ویژگی های جامعه مورد نظر را خواهیم شناخت. گرچه تحقیقات مربوط به رفتار رأی­دهی مدت زمان کوتاهی است که به بحث شبکه­های اجتماعی متمایل شده­اند، اما در بسیاری از کشورها خصوصاً کشورهای اروپایی و آمریکایی تحقیقاتی به صورت پیمایش­هایی در سطح ملی یا جزئی تر در این زمینه انجام شده است. در کشور ما با وجود اهمیت بالای مسئله، تحقیقاتی که در حوزه رفتار شناسی سیاسی صورت گرفته است، کمتر به بررسی روابط اجتماعی در شبکه ها، که یکی از عناصر اصلی در حوزه جامعه شناسی است، پرداخته اند. نیاز به واکاوی جامعه شناختی دقیق این حوزه ما را بر آن داشت تا به بررسی نحوه رفتار رأی دهی جوانان بپردازیم. افراد جوان تأثیر پذیری بیشتری از ساخت محیط پیرامونی خود دارند. در ضمن جوانان درصد قابل توجهی از جمعیت کشور را تشکیل می دهند و وزن این گروه جمعیتی در کشور ما بسیار سنگین تر از سایر گروه های جمعیتی است که می­توانند در امور سیاسی مشارکت کنند، بنابراین نقش آنان در تحولات سیاسی آشکار است. شرکت جوانان در انتخابات، مشارکت آنان در آینده را نیز تثبیت می­کند و به تداوم حکومت دموکراتیک می­انجامد. برعکس عدم تمایل آنها به مشارکت سیاسی، می­تواند نشانی از ضعف و عدم کارایی نظام سیاسی باشد و به شکل گیری مشارکت سیاسی غیر متعارف و منفی از جمله اعتصاب و شورش بیانجامد. بر این اساس، هدف این پژوهش مطالعه رفتار رأی­دهی جوانان شهر مشهد با تأکید بر رویکرد تحلیل شبکه است.

سوالات پژوهش

-       حضور جوانان شهر مشهد در دوره های انتخاباتی به چه میزان بوده است؟

-       ویژگی های شبکه اجتماعی جوانان چه تاثیری بر  رفتار رای دهی آنان دارد؟

مبانی نظری

رفتار رأی­دهی در نظریه شبکه

تأثیر شبکه­های اجتماعی بر رفتار انتخاباتی افراد تا حدودی مضمون تحقیقات کلاسیک در علوم سیاسی و جامعه شناسی سیاسی بوده است و تنها به تحقیقات جدیدتر اختصاص ندارد. بیش از 50 سال پیش لازارسفلد[2]، برلسون[3] و گادت[4] در مطالعه خود تحت عنوان انتخاب مردم[5] اهمیت تأثیر شخصی در چگونگی ایجاد رأی در ذهن رأی دهندگان را نشان دادند. از نظر آنها ارتباط چهره به چهره مهمترین تأثیرات انگیزشی را بر تغییر عقیده ایجاد می­کنند. در مطالعه دیگری که در سال 1945 تحت عنوان رأی­دهنده آمریکایی توسط برلسون و دیگران انجام شد، بار دیگر به روابط شخصی و نقش آن در مشارکت سیاسی توجه شد و روابط را به عنوان عامل مهمی در تفاوت ترجیحات حزبی و رفتار سیاسی رأی­دهی بین گروه­های اجتماعی مختلف نشان دادند. (Nieuwbeerta and Flap, 2000: 313-314)

 بعد از این شروع نوید بخش، دیدگاه شبکه کم و بیش در مطالعات مربوط به انتخابات به کار گرفته می شدند، اما شکل­گیری نظریات جدید از جمله نظریه انتخاب عقلانی که به رأی­دهنده به عنوان مصرف کننده عقلانی نگاه می­کند باعث شد تا موقتاً نظریاتی که به فرآیندهای اجتماعی در مورد ترجیحات حزبی سیاسی تأکید دارند، مورد بی اعتنایی قرار گیرند و تأثیر گفتگوهای رودررو در بین رأی دهندگان کم اهمیت جلوه داده شود. به علاوه در ایالات متحده و اروپا دیدگاه­های روان شناختی که بر نقش ارزش­های سیاسی و هویت حزبی تأکید داشتند، بر تحقیقات مربوط به رأی­دهی تسلط قدرتمندی یافتند. (Ibid: 314)   بر طبق این نظریات ارزش­های سیاسی و حزبی تنها در مراحل ابتدایی زندگی در خانواده از طریق ارتباطات شخصی ایجاد می­شود، در این دیدگاه تنها به تأثیر شبکه­ی خانواده در مراحل اوّلیه زندگی توجه شده و به نقش شبکه­های اجتماعی بزرگسالان در محیط­هایی مثل محیط­های کاری و همسایگی توجهی نشده است. تحقیقات در مورد رأی­دهی تنها اخیراً به سمت شبکه­های اجتماعی کشیده شده­اند. از محققینی که در این عرصه فعالیت دارند می­توان به هاکفلد[6]، برت[7] و نوک[8] اشاره کرد که در کشورهای مختلف جهان و اکثراً از طریق پیمایش­های ملی به بررسی تأثیر شبکه­های اجتماعی بر مشارکت سیاسی و یا به طور خاص رفتار رأی­دهی پرداخته­اند.

ویژگی شبکه و مشارکت سیاسی

در خصوص بحث انواع پیوندها و رابطه آنها با مشارکت سیاسی مطالعات و تحقیقات فراوانی صورت گرفته است. یک تقسیم بندی عمده در ادبیات سرمایه اجتماعی تقسیم بندی گرانوویتر(1983) است. او بر اساس سه ملاک، مدت زمان برقراری پیوند، صمیمت پیوند و خدمات متقابل، دو نوع پیوند را از هم تشخیص می­دهد و به یک دسته­بندی از اعضای شبکه روابط اجتماعی می­پردازد. او اعضای خانواده، خویشاوندان، دوستان و همسایگان را جزء پیوندهای قوی و آشنایان و دوستان دور را جزء پیوندهای ضعیف می­داند. هر یک از این نوع پیوندها کارکردهای خاص خود را دارند. پیوندهای قوی امکان دسترسی به منابع بیشتری را در مواقع بحرانی برای اعضای شبکه فراهم می­کند. اما گرانوویتر متعقد است که پیوندهای ضعیف قوی­تر هستند، آشنایان تصادفی (پیوندهای ضعیف) می­توانند اطلاعات و منابعی را ایجاد کنند که فرای اطلاعات و منابعی هستند که از طریق دایره ی بی واسطه دوستان و روابط نزدیک بدست می­آید، به این دلیل که آشنایان غالباً به عنوان پل­هایی به سایر  محیط­های اجتماعی فراتر از محیط اجتماعی فرد عمل می­کنند. این پل­ها به ما ایده­ها و اطلاعاتی می­دهند که ممکن است در نبود پل­ها به آنها دسترسی پیدا نمی­کردیم. به این ترتیب در حوزه مشارکت سیاسی این بحث این طور مطرح می­شود که پیوندهای ضعیف امکان دسترسی افراد را به منابع و اطلاعات سیاسی فراهم می­کنند.

هاکفلد و همکارانش از جمله محققینی بودند که برای تبیین چگونگی گسترش عقاید سیاسی بر این مبحث تکیه کرده­اند. آشنایان تصادفی یک فرد احتمالاً از همنشینان او نیستند و بنابراین اطلاعاتی که از طریق این الگوی کنش متقابل منتقل می­شوند، احتمالاً از مسافت­های طولانی (در ساختار اجتماعی) پخش می­شوند. در شبکه­های با پیوندهای قوی احتمال کسب اطلاعات جدید و متفاوت کمتر است و بدون این اطلاعات، امکان کمتری وجود دارد که افراد برای مشارکت بحث کنند. از طرف دیگر آشنایان برای بدست آوردن اطلاعات از طریق ارتباط با فردی که شبکه­های متنوع­تری دارد (که آنها مستقیماً به این شبکه­ها  دسترسی ندارند)، با او بحث می­کنند. (Harell et al., 2007:6)

وجود تنوع[9] در شبکه موقعیت بهتری را برای اعضا فراهم می­کند و موجب می­شود که اعضای شبکه به منابع بیشتری از طریق افراد متفاوت و متنوع دست یابند. پاتنام (2000) از جمله کسانی است که تأکید می­کند که نه تنها تنوع بلکه، ترکیب[10] شبکه­های اجتماعی نیز بر خروجی­های سیاسی تأثیر می­گذارند. او ادعا می­کند که کنش متقابل برون گروهی[11] با افرادی از زمینه­های اجتماعی متفاوت، نسبت به کنش متقابل پیوندهای درون گروهی[12] با افرادی از زمینه­های مشابه اطلاعات سیاسی بیشتری را منتقل می کند. رابینسون[13] (2005) نشان می­دهد که احتمال رأی دادن، امضاء درخواست­های سیاسی، شرکت در گفتگوهای سیاسی و تظاهرات یا تحریم ها و فعالیت در گروه­های سیاسی فعال در بین افرادی که شبکه های متنوع تری دارند، بیشتر است. (Ibid: 6-7)

در نقطه مقابل دیدگاه­هایی وجود دارند که بیان می­کنند که اعضای شبکه متجانس دارای علایق مشابه بیشتری خواهند بود، چنین علایق مشترکی به درک همدلانه و حمایت متقابل می­انجامد. اشتراک در دیدگاه­ها و عقاید در شبکه­های همگون بین اعضای شبکه به دیدگاه­ها تحکیم می­بخشد و به شناخت مسائل مشترک منجر می­شود و کنش دسته جمعی را ترغیب می­کند. نیوبرتا و فلپ[14] با به کارگیری دو نظریه جامعه­پذیری سیاسی و گروه­های مرجع ادعا می­کنند که "شبکه­های اجتماعی در صورتی که تجانس بیشتری داشته باشند بر میزان مشارکت سیاسی تأثیر قوی­تری خواهند داشت. افراد می­پذیرند که برای دریافت اطلاعات به اشخاصی مراجعه کنند که کنش متقابل بیشتری با آنها دارند و در نتیجه به بحث­های سیاسی بیشتری با آنها می­پردازند، به علاوه اطلاعاتی که از طریق پیوندهای صمیمانه بدست می­آید احتمالاً صادقانه تر هستند. در این موارد، هر فردی ترجیحات سیاسی و رفتار انتخاباتی مشابهی را با اعضای شبکه خود به نمایش خواهد گذاشت."   (Nieuwbeerta and Flap, 2000: 317)

این عقیده فرضیاتی را در مورد شانس رأی دادن یا رأی ندادن در انتخابات ایجاد می­کند. اگر افراد اطلاعات مبهم و گیج کننده­ای را از محیط شخصی زندگی شان دریافت نکنند، کمتر در مورد اینکه به کدام حزب رأی دهند ابهام دارند. این افراد برای رأی­دادن در دوره­های انتخاباتی مختلف آمادگی بیشتری خواهند داشت. همان طور که لازارسفلد و دیگران دریافتند افرادی که زیر فشارهای تقاطعی هستند غالباً در مقایسه با دیگران ترجیحات سیاسی خاصی ندارند.(Ibid: 317) نوک نیز با توجه به شکل و دامنه ارتباط دو قضیه را درباره اثرات شبکه­های فردی بر رأی­دهی تدوین کرده است:

1-  تأثیر­پذیری فرد از دوستان نزدیکش با پیوندهای قوی بیشتر از تأثیر پذیری او از دوستانش با پیوندهای ضعیف است.

2-  بیشتر همگرایان سیاسی با فرد از دوستان نزدیک او هستند، تأثیر پذیری فرد از دوستانش برای انطباق یافتن با آنها بیشتر است. (knoke,1999:49)

یکی از ویژگی­های شبکه­های اجتماعی اندازه[15] آنهاست. این خصوصیت شبکه نیز می­تواند بر مشارکت سیاسی اعضا موثر باشد، می­توان فرض کرد که هر چه اندازه شبکه بزرگتر باشد و عضو شبکه با افراد بیشتری در تماس باشد اطلاعات سیاسی کسب شده بیشتر خواهد بود؛ که خود احتمال در گرفتن بحث سیاسی در شبکه­ها را افزایش می­دهد. "تحقیقات برخی از محققین در حوزه شبکه­های اجتماعی مانند هاکفلد و لاک (1998) و نوک (1990 a) نشان می­دهند که اندازه شبکه­ها مشارکت سیاسی اعضا را پیش بینی می­کند." (Mcclurg, 2003: 450)

یکی دیگر از مفروضات رویکرد تحلیل شبکه این است که اعضای یک شبکه از طریق تشابه نگرشی به تشابه رفتاری دست می­یابند. اریکسون[16] معتقد است:

1- واحدهای طبیعی تحلیل نگرش­ها تنها افراد منزوی نیستند، بلکه شبکه­های اجتماعی هستند.

2- نگرش­های فردی موضوعات قائم به ذات نیستند بلکه آنها میزانی از توافق نگرش­ها هستند که اساساً از طریق فرایندهای غیر شخصی ایجاد شده، حفظ می­شوند یا تغییر می­کنند. این فرایندها در میان افراد غریبه اثر کمتری دارند،‌ و در درون مرزهای شبکه­های اجتماعی اتفاق می­افتند. به طور مثال دو دوست صمیمی احتمالاً ‌بیشتر در مورد موضوعات مختلف توافق دارند.(Erickson, 1991:99)

اریکسون برای بیان این مطلب که افراد در شبکه­های اجتماعی خود به مشابهت نگرشی دست می­یابند از نظریه مقایسه اجتماعی[17] بهره می­گیرد. بر طبق این نظریه افراد به مقایسه اجتماعی افکار، نگرش­ها و اعمال شان با افراد نزدیک خود می­پردازند. این مقایسه مداوم افراد با دوستان، اعضای خانواده و همکاران باعث می­شود که آنها در مورد نگرش و اعمال خود (در صورت مشابه بودن با سایرین) اعتماد به نفس لازم را بدست آورند. میزان نزدیکی افراد در شبکه و همبستگی گروهی بین آنها تا حدود زیادی از طریق تشابه نگرشی ایجاد می­شود. مقایسه اجتماعی بین افراد مشابه علاوه بر قیاس مداوم آراء و عقاید به نزدیکی و تشابه نگرشی نیز می­انجامد؛ به این ترتیب افرادی که با یکدیگر تشابه نگرشی پایه ای دارند در مورد سایر موضوعات نیز به نگرشی یکسان دست می­یابند و افرادی که این تشابه نگرشی را ندارند از یکدیگر احساس دوری می­کنند. (Ibid: 101) بر اساس مباحث مطرح شده، می توان فرضیات زیر را مطرح کرد:

• هرچه اندازه شبکه بزرگتر باشد، احتمال شرکت در انتخابات بیشتر می­شود.
• ترکیب شبکه­ اجتماعی افراد بر رفتار رأی­دهی آنان موثر است.
• تنوع در ویژگی­های اجتماعی اعضای شبکه مانند تحصیلات و سن بر رأی­دهی افراد موثر هستند. هر چه تنوع در شبکه بیشتر باشد احتمال شرکت در انتخابات بیشتر خواهد بود.
• دریافت بیشتر حمایت های مشورتی و تشویقی، احتمال شرکت فرد در انتخابات را افزایش می دهد. 
• شرکت اعضاء شبکه فرد در انتخابات، احتمال شرکت فرد در انتخابات را افزایش می دهد. 

روش تحقیق

در این تحقیق روش تحلیل شبکه[18] و روش پیمایش[19] توأمان به کار گرفته شده است. رویکرد به کار گرفته شده در روش تحلیل شبکه در پژوهش حاضر رویکرد شبکه­های فردی[20] است، در این رویکرد از نگاه فرد مرکزی (پاسخگو) به روابط   می­نگریم،‌ اطلاعات نیز از طریق پرسشنامه که توسط فرد مرکزی تکمیل می­گردد، بدست می­آیند. بکارگیری روش تحلیل شبکه باعث شد تا نحوه بررسی داده­های این تحقیق کمی با سایر تحقیقاتی که به روش پیمایش انجام می­شوند،‌ متفاوت باشد. در روش تحلیل شبکه  با دو دسته داده سروکار داریم.

1-  اطلاعات مربوط به افراد کانونی (پاسخگویان) و شبکه­های آنها.

2-  اطلاعات مربوط به اعضای شبکه، پیوندهای فرد کانونی.

برای دو دسته داده ها فایل SPSS جداگانه تشکیل می­شود، در این تحقیق فایل اصلی فایل شبکه است که شامل اطلاعات 262پاسخگو- افراد کانونی شبکه­های شخصی مورد مطالعه – است. فایل پیوند که ماتریس اطلاعات مربوط به پیوندهای پاسخگویان در آن قرار دارد، در برگیرنده اطلاعات مربوط به 1360 پیوند است. داده­های 1360 نفر اعضاء شبکه، از طریق فرد کانونی کسب شده است. برای تحلیل داده­ها از دستور aggregated data در نرم افزار SPSS استفاده شده است. فایل شبکه و فایل پیوند دارای یک متغیر مشترک هستند که بر اساس این متغیر می­توان از دستور  aggregateاستفاده کرد. از طریق این منو فایل دیگری به نام aggregated file ایجاد می­شود که در آن خلاصه داده­های فایل پیوند به صورت جمع یا میانگین برای هر متغیر - مانند میانگین سنی اعضای شبکه - برای جمع با داده­های فایل اصلی شبکه تشکیل می­شود. سپس با استفاده از دستور match فایل ایجاد شده در فایل شبکه ادغام می­شود و بر این اساس می­توان به تحلیل فایل بر اساس ویژگی­های روابط افراد پرداخت. بعد از آن این داده­ها با سایر داده­های اصلی (متغیر وابسته) از طریق آزمون­های مناسب در رابطه قرار  می­گیرند.[21]

جامعه آماری پژوهش را جوانان 29- 18 سال ساکن شهر مشهد تشکیل می دهند که تعداد آنها بنابر سرشماری مرکز آمار ایران که در سال 1385 انجام شده است، 695339 است. حجم نمونه با استفاده از فرمول کوکران 260 نفر برآورد شد. با فرض اینکه جوانان تا حدودی در شرایط مشابهی قرار دارند،‌ نمونه گیری در این تحقیق از نمونه گیری طبقه ای با تخصیص متناسب استفاده شد. بر این اساس با توجه به تعداد جوانان 29- 18 سال در هر منطقه، سهم مناطق سیزده گانه شهر در نمونه مشخص شد (جدول شماره 1).

جدول شماره 1: توزیع حجم جمعیت و حجم نمونه در مناطق سیزده گانه شهر

معرفی جامعه نمونه

از میان 262 پاسخگو 51 درصد زن و 49 درصد مرد هستند. میانگین سنی پاسخگویان حدود 23 سال است. اکثریت افراد پاسخگو (76.3 درصد) در مشهد متولد شده اند، 12 درصد از آنها نیز در شهرستان های دیگر استان خراسان رضوی به دنیا آمده اند.

حدود 54 درصد از پاسخگویان تحصیلات دانشگاهی و 39 درصد دیپلم و 6% تحصیلات پایین تر از دیپلم دارند. 41 درصد شاغل هستند، درصد شاغلین در بین مردان دو برابر زنان است.

69 درصد از پاسخگویان مجرد و ‌30 درصد آنان متأهل هستند. میانگین بعد خانوار پاسخگویان 5 نفر است.

یافته­های تحقیق

رفتار رای دهی (شرکت در انتخابات)

رأی دهی عملی است که در آن شهروندان با انتخاب نماینده یا نمایندگانی از طریق شرکت در انتخابات در نظام سیاسی مشارکت می کنند. این متغیر به عنوان متغیر وابسته تحقیق در نظر گرفته  شده است که عمل رأی دهی افراد را می سنجد و شامل 3 سئوال است. در این سوالات در مورد رأی دهی پاسخگویان در دو مرحله انتخابات سال 86، ‌مشارکت آنها در دوره های گذشته انتخاباتی و شرکتشان در انتخابات آینده اطلاعاتی از آنان سوال شده است.

بررسی پاسخ ها به سئوال "در انتخابات مجلس شورای اسلامی که در اسفند سال 86 برگزار شد شرکت کردید؟" حاکی از آن است که حدود 47 درصد از پاسخگویان در هر دو مرحله ی این انتخابات، 16 درصد تنها در یک مرحله شرکت کرده اند(جدول شماره2). حدود 35 درصد نیز در هیچ کدام از دو مرحله انتخابات شرکت نکرده اند. به طور کلی حدود 64 درصد از پاسخگویان حداقل در یک مرحله از انتخابات مجلس شورای اسلامی شرکت کرده اند.

جدول شماره 2: توزیع فراوانی پاسخگویان بر حسب شرکت در

انتخابات سال 86

در سئوال شرکت در انتخابات آینده[22] حدود 15% به صورت قطعی اعلام کرده اند که در این انتخابات شرکت نمی­کنند، حدود 27 درصد نیز مردد بودند و نمی­دانستند که در این انتخابات شرکت می­کنند یا خیر. 57.3 درصد نیز اظهار کردند که به طور قطع در این انتخابات شرکت می­کنند. در کل، حدود 42 درصد پاسخگویان نظر مثبتی در مورد شرکت در انتخابات نداشتند و 57 درصد نیز آماده شرکت در انتخابات ملّی آینده هستند.

ویژگی های شبکه

اندازه: برای شناسایی اندازه شبکه روش های مختلفی وجود دارد در این پژوهش از پاسخگویان خواسته شده بود که نام افرادی را که بیشترین ارتباط را با انها دارند مشخص کنند. در تحقیقات موجود در زمینه شبکه، غالبا در مورد ارتباط با 6 نفری که فرد بیشترین یا نزدیکترین ارتباط را دارد سوال شده است. در این پژوهش، با توجه به جوان بودن نمونه تحقیق سقف تا 10 نفر مشخص شد. دلیل محدود کردن تعداد روابط در این تحقیقات، نیازی است که به تکمیل ماتریس روابط و جمع آوری اطلاعات در خصوص هر یک از اعضاء شبکه وجود دارد.

جوانان مورد بررسی، بطور متوسط 5 نفر را بعنوان افرادی که بیشترین ارتباط را با آنان دارند نام برده اند. اندازه شبکه بین صفر تا 10 نفر ذکر شده است. بیشترین فراوانی مربوط به پاسخگویانی است که 6 نفر را بعنوان اعضاء شبکه خود نام برده­اند (36.7 درصد). لازم به ذکر است که اندازه واقعی شبکه­ روابط نزدیک برخی از پاسخگویان مطمئناً بزرگتر از آن چیزی است که اعلام کرده اند. اما با توجه به نیاز تحقیق به جمع آوری اطلاعات در زمینه فعالیت های سیاسی و ویژگی های ساختی و کارکردی شبکه، محدود کردن تعداد ضروری است.   

جدول شماره 3: توزیع فراوانی اندازه شبکه پاسخگویان

ترکیب: اینکه اعضای شبکه به لحاظ ویژگی هایی همچون سن، جنس، نوع رابطه (خویشاوندی یا غیر خویشاوندی)،‌ قومیت و... چه ترکیبی را دارا می باشند مدنظر است. این ویژگی ها در دو دسته کلی مورد بررسی قرار می گیرند:

الف- ترکیب اعضاء شبکه از نظر ویژگی هایی چون سن،‌ جنس، ‌میزان تحصیلات،‌ شغل. مثلاً‌ چند درصد از اعضای شبکه مرد و چند درصد زن هستند.

ب- از نظر نوع رابطه ای که با فرد مرکزی دارند،‌ به طور مثال چند درصد فامیل،‌ دوست،‌ همسایه و ... هستند(باستانی، 1387).

در این پژوهش، منظور از ترکیب نوع رابطه، خویشاوندی یا غیر خویشاوندی، اعضاء شبکه با فرد کانونی است. 40 درصد اعضای شبکه پاسخگویان را اعضای خانواده -اعضای خانواده پدری و همسر- تشکیل می­دهند. بعد از خانواده دوستان بالاترین سهم (تقریباً 38 %) را در شبکه­ی پاسخگویان دارند که در مورد جوانان امری کاملاً طبیعی است. 4.3 درصد از دوستان،‌ دوستانی از جنس مخالف هستند. 4.3 درصد از دوستان و 1.7 درصد کل اعضای شبکه،‌ دوستانی از جنس مخالف هستند.  

خویشاوندان دور و نزدیک روی هم 15.5 درصد از اعضای شبکه افراد را تشکیل می دهند. خویشاوندان نزدیک شامل پدربزرگ، مادربزرگ، عمو، دایی، عمه و خاله هستند، خویشاوندان دور نیز شامل تمام اعضای فامیل غیر از نسبت­های نام برده هستند. گرچه پاسخگویان با بسیاری از دوستان خود در محل کار ارتباط پیدا کرده­اند و مرز دقیقی بین دوستی و همکاری مشخص نشده است، با این حال 4 درصد از اعضای شبکه پاسخگویان نیز از همکاران به عنوان اعضاء شبکه خود نام برده اند. اکثر این روابط، روابط چند­وجهی هستند یعنی همکاران فرد پاسخگو دوستان او نیز محسوب می­شوند. همسایگان نیز درصد پایینی از اعضای شبکه را تشکیل می­دهند (0.4 درصد).

در مجموع حدود 55 درصد اعضاء شبکه افراد پاسخگو را خویشاوندان تشکیل می­دهد و 44 درصد نیز به غیر خویشاوندان اختصاص دارد (جدول شماره 4)، که با ویژگی شبکه های اجتماعی در کشورهای در حال توسعه منطبق است.

جدول شماره 4: توزیع ترکیب اعضای شبکه پاسخگویان

تنوع: این مفهوم بدین معناست که اعضای شبکه چقدر از لحاظ ویژگی هایی مانند سن، جنس، میزان تحصیلات و...متفاوت از فرد مرکزی (پاسخگو)هستند(باستانی، 2007). هر چه پراکندگی اعضای گروه از لحاظ ویژگی های بیان شده بیشتر باشد، تنوع موجود در بین اعضای شبکه بیشتر و تجانس و شباهت کمتر می شود. تنوع ممکن است در یکی از ویژگی ها مانند سن بیشتر باشد ولی در برخی از ویژگی ها مثل میزان تحصیلات کمتر باشد. هر چه شبکه تنوع بیشتری داشته باشد، اعضای شبکه به منابع اطلاعاتی و حمایتی بیشتری دست پیدا می کنند. در این پژوهش، تنوع اعضای شبکه در ویژگی هایی چون سن و‌ میزان تحصیلات سنجیده شده است. برای سنجش تنوع آماره انحراف معیار به کار رفته است.‌ هر چه انحراف معیار بزرگتر باشد، تنوع موجود در بین اعضای شبکه بیشتر خواهد است.

اطلاعات مربوط به سطح تحصیلات اعضاء شبکه حاکی از آن است که حدود 80 درصد اعضای شبکه، تحصیلاتی در سطح دبیرستان و بالاتر دارند. بیشترین فراوانی میزان تحصیلات در بین اعضای شبکه نیز به سطح تحصیلی دبیرستان و دیپلم اختصاص دارد و بعد از آن تعداد زیادی از اعضای شبکه مدرک بالاتر از دیپلم و لیسانس دارند یا در این مقاطع تحصیل می­ کنند. میانگین انحراف معیار تحصیلات اعضاء شبکه پاسخگویان برابر 2.33 است.  

جدول شماره 5: توزیع فراوانی اعضاء شبکه بر حسب سطح تحصیلات

شاخص­های آماری سن اعضای شبکه پاسخگویان نیز حاکی از آن است که به طور متوسط میانگین سنی اعضای شبکه­ها نزدیک 29 سال است. کوچکترین سن عنوان شده 17 و بالاترین سن هم 85 سال است. در مجموع از آنجا که پاسخگویان ما در سن جوانی قرار دارند،‌ بیش از دو سوم اعضای شبکه آنها نیز در گروه سنی جوان قرار دارند. متوسط انحراف معیار سن اعضاء شبکه برابر 8.15 سال است.

جدول شماره 6: شاخص های آماری سن اعضاء شبکه

حمایت های دریافتی از شبکه

ویژگی های کارکردی شبکه، بعد حمایتی شبکه را شامل می شود. در واقع انواع حمایت هایی که فرد از اعضاء شبکه دریافت و به آنها ارائه می کند مورد بررسی قرار می گیرد. نظریه­پردازان رویکرد تحلیل شبکه، کارکردهای مختلفی چون حمایت مالی،‌ عاطفی، مشورتی،‌ اطلاعاتی و مصاحبتی را برای شبکه­های اجتماعی در نظر می­گیرند (باستانی و صالحی هیکوئی، 1386). شناخت کارکردهای مختلف شبکه ها به شناخت کامل ابعاد شبکه های روابط اجتماعی می انجامد.    

در بعد کارکردی شبکه­های اجتماعی با توجه به موضوع تحقیق، سه نوع حمایت اطلاعاتی، ‌مشورتی و تشویقی بررسی شد. به دلیل نفش عمده اعضای خانواده در کارکرد حمایتی شبکه، در بررسی ویژگی کارکردی شبکه، اعضای خانواده به صورت مستقل مورد بررسی قرار گرفت.  

حمایت مشورتی:جدول شماره 10 میزان حمایت مشورتی دریافتی از اعضای شبکه پاسخگویان را در مورد رأی­دهی نمایش می­دهد. نتایج حاصله در خصوص مشورت با اعضای خانواده مبین این امر است که حدود 71% از پاسخگویان با پدر خود در خصوص انتخابات مشورت می­کنند. در بین اعضاء شبکه، فردی که بیش از سایر اعضاء شبکه مورد مشورت خواهی قرار می­گیرد پدر است. این امر می تواند بیانگر جایگاه و نقش رهبری پدر در خانواده باشد. پدران به دلیل ساختار قدرت در خانواده، اقتدار لازم را برای مشورت خواهی دارند و ثانیاً به خاطر قرار گرفتن در محیط بیرونی خانه بیشتر در معرض اطلاعات سیاسی قرار دارند و به این ترتیب منتقل کننده اطلاعات سیاسی به خانه هستند. 62 در صد پاسخگویان به مشورت با مادر اشاره داشته اند. حدود 63% ‌از متأهلین نیز با همسر خود در خصوص رأی­دهی در انتخابات مشورت می­کنند. خواهران و برادران نیز تقریباً‌ به یک میزان مورد مشورت خواهی پاسخگویان جوان بوده­اند. در مجموع 64%‌ از پاسخگویان با اعضای خانواده خود در مورد انتخابات و رأی­دهی مشورت می کنند.

جدول شماره7: توزیع فراوانی مشورت در مورد انتخابات بر حسب نسبت

اعضای شبکه

نتایج مربوط به مشورت با دیگر اعضای شبکه  (غیر از اعضای خانواده)،مبین این امر هستند که 45 درصد از پاسخگویان با خویشاوندان خود در مورد اینکه چگونه رأی دهند مشورت می­کنند (جدول شماره 10). این مقدار برای دوستان کمی بیشتر است (48 درصد). اما همکاران کمتر مورد مشورت خواهی افراد قرار می­گیرند و تنها 28% ‌از پاسخگویان اعلام کرده اند که با همکاران خود در خصوص رأی­دهی مشورت می­کنند. به طور کلی اعضای شبکه فرد مرکزی – غیر از اعضای خانواده- کمتر از اعضای خانواده مورد مشورت قرار گرفته اند،‌ که حاکی از جایگاه مهم و اصلی خانواده حتی در مسائل سیاسی است.

حمایت تشویقی: در بررسی حمایت های دریافتی از اعضای شبکه، از پاسخگویان در خصوص اینکه کدام یک از افرادی که نام برده اند آنان را به رای دادن تشویق کرده اند، سوال شد. در پاسخ به این سئوال حدود 64 درصد از پاسخگویان نام پدر و 62 درصد از آنها  نام مادر خود را به عنوان مشوقشان در رأی­دهی ذکر کرده اند. 65 درصد از متأهلین نیز همسران خود را جزء کسانی می­دانستند که آنها را به شرکت در انتخابات تشویق می­کنند. خواهران و برادران نیز با اختلاف درصد ناچیزی به عنوان مشوق اعلام شده اند. به طور کلی تعداد زیادی از والدین، فرزندانشان را به شرکت در انتخابات تشویق می کنند. البته مقایسه نتایج حمایت تشویقی با حمایت مشورتی حاکی از آن است که نقش مشورتی خانواده ها بیش از نقش تشویقی آنان است.

جدول شماره 8:  تشویق به شرکت در انتخابات بر حسب نسبت اعضای شبکه

بررسی نتایج حمایت تشویقی حاکی از آن است که پس از اعضای خانواده، بیشترین میزان تشویق برای شرکت در انتخابات از طرف دوستان صورت می­گیرد. تعدادی از پاسخگویان هم اعلام کرده اند که از طرف همسایگانشان برای شرکت در انتخابات تشویق  می­شوند(16.7 درصد). به طور کلی میزان تشویق اعضای خانواده جوانان مورد مطالعه بیش از سایر اعضاء شبکه، آنان را جهت رای دهی در انتخابات تشویق می کنند.  

حمایت اطلاعاتی: یکی دیگر از ویژگی­های کارکردی شبکه حمایت اطلاعاتی آنها برای اعضای شبکه است. در بررسی بعد حمایت اطلاعاتی از پاسخگویان در خصوص منابع اطلاعاتی آنان سوال شد. پاسخگویان، اعضاء خانواده، دوستان و مطبوعات را منبع دریافت اطلاعات مربوط به انتخابات عنوان کرده اند. اعضاء خانواده و دوستان در فراهم آوردن حمایت اطلاعاتی نقشی مشابه دارند. بیش از نیمی از پاسخگویان تبلیغات کاندیداها و رسانه ها را منبع اطلاعات خود معرفی کرده­اند و مقایسه میانگین پاسخ ها حاکی از آن است که پاسخگویان این دو منبع را تا حد زیادی برای کسب اطلاعات انتخاباتی انتخاب می­کنند. در بین منابع اطلاعاتی، اینترنت کمترین میانگین را دارا می باشد و 50 درصد از افراد از اینترنت به عنوان منبع اطلاعات سیاسی استفاده نمی­کنند.

جدول شماره 9: توزیع فراوانی پاسخگویان برحسب میزان استفاده از منابع اطلاعات سیاسی

رأی دهی اعضای شبکه

حدود 62 درصد از اعضای شبکه پاسخگویان در انتخابات سال 1386  شرکت کرده اند. 18 درصد اعضاء شبکه نیز در این انتخابات شرکت نکرده اند. پاسخگویان از رأی­دهی حدود 19 درصد از اعضای شبکه خود اطلاعی ندارند. 75 درصد اعضای خانواده و تقریباً‌ 53 درصد از دوستان پاسخگویان در این انتخابات شرکت کرده اند. بالاترین درصد رأی­دهی در بین اعضای خانواده پاسخگویان دیده می­شود و کمترین درصد بی اطلاعی از رأی­دهی نیز در مورد اعضای خانواده است که به دلیل نزدیکی مکانی و ارتباط مداوم کاملا طبیعی است. میزان بی اطلاعی از شرکت در انتخابات خویشاوندان و دوستان و بویژه دیگر آشنایان بیشتر است. میزان بالاتر عدم اطلاع از رفتار رای دهی دیگر اعضاء شبکه می تواند نتیجه ارتباط کمتر فرد مرکزی با آنان باشد.

جدول شماره10: توزیع فراوانی اعضاء شبکه بر حسب شرکت در

انتخابات سال 1386  

آزمون فرضیات

رابطه بین ویژگی­های ساختی شبکه و رفتار رای دهی

 بررسی رابطه اندازه شبکه و رفتار رأی­دهی از طریق آزمون پیرسون نشان می­دهد که اندازه شبکه رابطه­ای با رفتار رأی­دهی نشان نمی­دهد. شاید این نتیجه را بتوان به واریانس پایین اندازه شبکه­ی پاسخگویان نسبت داد.

بررسی ترکیب شبکه مانند تعداد اعضای خانواده، دوستان، همکاران و... در شبکه پاسخگویان نشان داد که تنها تعداد اعضای خانواده در شبکه با رفتار رأی دهی رابطه مثبت و معنادار دارد. تعداد دوستان در شبکه رابطه منفی غیر معناداری با رفتار رأی دهی داشت.

جدول شماره 11: رابطه همبستگی بین سایز شبکه و رفتار رای دهی

              *  همبستگی در سطح 0.05 معنادار است.

 بررسی تنوع در شبکه برای متغیرهای­ سن و تحصیلات از طریق انحراف معیار این متغیرها (متغیرهای فاصله­ایی) در بین اعضای شبکه محاسبه می­شود. نتایج آزمون پیرسون نشان می­دهند که رابطه­ایی متوسط و مثبت بین این متغیرها و رفتار رأی دهی برقرار است. هر چه میزان تنوع در بین اعضای شبکه به لحاظ ویژگیهایی چون سن و میزان تحصیلات بیشتر باشد و افراد عضو شبکه از لحاظ این ویژگی­ها متفاوت از هم باشند، احتمال شرکت افراد در انتخابات بیشتر است.

جدول شماره 12: رابطه همبستگی بین تنوع شبکه و رفتار رای دهی

     همبستگی در سطح 0.05 معنادار است. *               

رابطه بین ویژگی­های کارکردی شبکه و رفتار رأی­دهی  

از جمله ویژگی­های کارکردی شبکه که مورد ارزیابی قرار گرفتند، کارکرد حمایتی شبکه از جمله حمایت مشورتی و تشویقی اعضای شبکه و فرد در مورد انتخابات است. برآیند تحقیق نشانگر آن است که میزان مشورت و تشویقی که اعضای شبکه در مورد شرکت در انتخابات به فرد ارائه می­دهند، بر رفتار رأی­دهی فرد کاملاً تأثیر گذار است. بیشترین حمایت مشورتی از طرف اعضای خانواده به خصوص پدر در مورد شرکت در انتخابات به فرد ارائه می­شود. بعد از اعضای خانواده نیز به ترتیب دوستان و خویشاوندان مورد مشورت خواهی قرار می­گیرند.

از دیگر ویژگی­های کارکردی شبکه میزان تشویق صورت گرفته توسط اعضای شبکه برای مشارکت در انتخابات است. اعضای خانواده و دوستان نسبت به سایر اعضای شبکه فرد را بیشتر مورد تشویق برای شرکت در رأی­گیری عمومی قرار می­دهند. حاصل تحلیل­های آماری در این بخش نشان می­دهد که هر چه میزان تشویق اعضای شبکه برای شرکت در انتخابات بیشتر باشد، فرد بیشتر متمایل به شرکت در انتخابات خواهد بود.

اما تحلیل اطلاعات در خصوص رابطه حمایت اطلاعاتی و رفتار رأی­دهی حاکی از آن است که اگر چه میانگین استفاده از دو منبع تبلیغات و رسانه ها در مورد کسب اطلاعات درباره انتخابات بیشتر از سایر منابع عنوان شده است، با این حال فقط خانواده به عنوان منبع اطلاعات سیاسی در آزمون­های «پیرسون» و «رو اسپیرمن» رابطه موثری با رفتار رأی­دهی دارد، یعنی تنها زمانی که کسب اطلاعات در باب انتخابات از طریق خانواده افزایش می­یابد، شرکت در دوره­های مختلف انتخاباتی بیشتر می­شود.

جدول شماره 13: بررسی رابطه ویژگی های کارکردی شبکه و رفتار رأی دهی

        *   همبستگی در سطح 0.05 معنادار است.

**   همبستگی در سطح 0.01 معنادار است.

رابطه بین نحوه رأی­دهی اعضای شبکه و رفتار رأی­دهی پاسخگو

نتایج آزمون کای دو نشان می­دهد که هر چه اعضای شبکه بیشتر­ در انتخابات (انتخابات سال 86) شرکت کنند، احتمال رأی­دهی فرد مرکزی در انتخابات افزایش می­یابد. (Chi- square= 25.268    sig= 0.000) به این ترتیب می توان نتیجه گرفت که رأی­دهی اعضای شبکه به طور مستقیم بر رفتار رأی­دهی فرد موثر است.

   جدول شماره 14: بررسی رابطه رفتار رأی­دهی و نحوه­ی رأی­دهی اعضای شبکه

            آزمون کی دو =25.268    سطح معناداری= 0.000     

         وی کرامر= 0.320          سطح معناداری= 0.000

تحلیل چند متغیره: رگرسیون لجستیک

برای بررسی روابط چند متغیره، از مدل رگرسیون لجستیک استفاده شد. مدل رگرسیون لجستیک جهت پیش بینی مقادیر متغیر وابسته تحت عنوان وقوع یا عدم وقوع حادثه، با در نظر گرفتن اثر متغیرهای مستقل به کار می رود. در این مطالعه متغیر وابسته، رفتار رای دهی می باشد که در دو مقوله اندازه گیری شده است: صفر= عدم شرکت در انتخابات، یک= شرکت در انتخابات.

هدف بررسی احتمال شرکت در انتخابات با در نظر گرفتن اثر متغیرهای مستقل از قبیل جنس، سن و سطح تحصیلات پاسخگو و ویژگی های شبکه فرد (اندازه، تنوع سنی و تحصیلی و حمایت های دریافتی) با استفاده از روش رگرسیون لجستیک است.

ابتدا متغیرهای مربوط به ویژگی های فردی پاسخگویان، جنس، سن و تحصیلات وارد مدل شدند. با توجه به نتایج بدست آمده می توان گفت رابطه متغیر تحصیلات با احتمال شرکت در انتخابات، رابطه مستقیم و معنادار است. به ازاء یک واحد افزایش در متغیر تحصیلات، به اندازه 3/1، احتمال شرکت در انتخابات افزایش می یابد. در مدل دوم، علاوه بر متغیرهای فوق، متغیرهای مربوط به ویژگی های ساختی شبکه شامل اندازه و تنوع سنی و تحصیلی به مدل اضافه شدند. مقدار بتای متغیر تحصیلات با ورود متغیرهای جدید افزایش یافته است.در مدل سوم، ویژگی های کارکردی شبکه و رفتار رای دهی اعضاء شبکه وارد مدل شدند. تغییر بتای متغیر های موجود در مدل دوم حاکی از تاثیر قابل توجه حمایت های تشویقی و رفتار رای دهی اعضاء شبکه بر رفتار رای دهی پاسخگویان می باشد. بر اساس نتایج بدست آمده، به ازاء یک واحد افزایش در متغیر حمایت تشویقی از شبکه، به اندازه 28/2، احتمال شرکت در انتخابات افزایش می یابد. همچنین شرکت اعضاء شبکه در انتخابات، به اندازه 02/1، احتمال شرکت پاسخگویان در انتخابات را افزایش می دهد.

ارزیابی نیکویی برازش مدل رگرسیون لجستیک با استفاده از آماره -2 Log likelihood مورد بررسی قرار گرفت. آماره برابر 255.209است، که نشانه برازش خوب مدل می باشد. آمارهNagelkerke R Square که تقریبا معادل ضریب تعیین در رگرسیون خطی است، برابر با 0.274 است. بر این اساس مدل نهایی 27 درصد تغییرات متغیر رفتار رای دهی پاسخگویان را تبیین می کند.

جدول شماره 15: مقایسه مدل های رگرسیون لجستیک

  *سطح معناداری 0.05

**سطح معناداری 0.01

ارزیابی برازش مدل از طریق جدول طبقه بندی نیز نشان می دهد که در مورد 143 پاسخگویی که در انتخابات شرکت کرده اند و در مورد 35 پاسخگویی که در انتخابات شرکت نکرده اند پیش بینی ما درست بوده است. در کل 73.6 درصد پیش بینی ها درست می باشد.

جدول شماره 16: برازش مدل از طریق جدول طبقه بندی

در مجموع بررسی نتایج رگرسیون لجستیک نشان می دهد که تنها متغیرهای مربوط به ویژگی های کارکردی شبکه و رفتار رای دهی اعضاء شبکه فرد با متغیر وابسته یعنی رفتار رای دهی پاسخگو رابطه معنی دار دارند و از جمله متغیرهای موثر بر رقتار رای دهی هستند.

نتیجه گیری

رویکرد تحلیل شبکه به عنوان رویکردی جدید در جامعه شناسی عرصه نویی را برای مطالعه فراهم آورده است. تأکید اصلی پژوهش حاضر بر تحلیل شبکه­های اجتماعی برای تبیین رفتار رأی­دهی است. نتایج بخش­های توصیفی و تحلیلی این مطالعه مبین تأثیر آشکار ویژگی های شبکه بر رفتار رأی­دهی فرد است. بخش توصیفی نشان از اهمیت خانواده به عنوان مهمترین مرجع تصمیم­گیری­های سیاسی دارد. بیش از نیمی از پاسخگویان خانواده را تا حدود زیادی منبع اطلاعات سیاسی خود می­دانستند و به همان نسبت هر چه اطلاعات سیاسی آنها از طریق خانواده تأمین می­شود،‌ حضور آنها در عرصه انتخابات بیشتر می شود. قابل توجه آنکه این رابطه بین دیگر منابع اطلاعات سیاسی حتی دوستان با رفتار رأی­دهی وجود ندارد. ‌این رابطه حاکی از اهمیت فوق العاده خانواده به عنوان مهمترین و اولین نهاد جامعه پذیری حتی در رفتارهای سیاسی است و این نتیجه تأثیر گفتگوهای سیاسی در بین اعضای خانواده را بیان می­کند. اطلاعات سیاسی عموماً در گفتگوهای خانوادگی در زمان انتخابات جریان می­یابد که به تشابه رفتار و دیدگاه های سیاسی می­انجامد و در فشار بر رأی­دهی اعضای خانواده موثر است.

برخی از تبیین­های تئوریکی به اثر مثبت تنوع در شبکه بر بسیج سیاسی اشاره می­کنند. نتایج بدست آمده وجود تنوع در شبکه و تاثیر آن بر رفتار رأی­دهی پاسخگویان را تائید می کند. تنوع تحصیلی اعضای شبکه امکان درگرفتن بحث­های سیاسی را افزایش می­دهد و این کنش متقابل اجتماعی به همراه جریان مبادله اطلاعات سیاسی بر گرایش به رأی­دهی و به طور کلی مشارکت سیاسی اثرگذار است. به این ترتیب می­توان گفت که وجود تنوع در شبکه، امکان دسترسی افراد را به منابع اطلاعاتی بیشتر امکان پذیر می­سازد و به ایجاد بحث­های سیاسی و تهییج برای شرکت در انتخابات می­انجامد.

از ویژگی­های کارکردی مورد بررسی شبکه­ها، حمایت مشورتی و تشویقی اهدایی اعضای شبکه شخصی پاسخگویان در مورد رأی­دهی در انتخابات است. رفتار رأی­دهی پاسخگویان با حمایت مشورتی و تشویقی اعضای شبکه رابطه مثبت و معناداری  دارد. این نتیجه نشان می­دهد که هر چه میزان مشورت افراد با اعضای شبکه درباره انتخابات افزایش یابد و همچنین تشویق دریافتی از اعضای شبکه برای شرکت در انتخابات بیشتر بوده باشد، فرد در دوره­های انتخاباتی بیشتری شرکت کرده است. این نتیجه، منطبق با نتایج اکثر تحقیقاتی است که در خصوص تأثیر کنش متقابل بر مشارکت سیاسی صورت گرفته است. اعضای خانواده و دوستان منبع اصلی مشورت خواهی جوانان در مورد شرکت در انتخابات هستند و این دو نوع پیوند در مجموع حمایت مشورتی بیشتری را برای فرد مهیا می­کنند.

همچنین نظریه تشابه رفتاری اعضای شبکه، در حوزه رفتار رأی­دهی نیز مورد تأیید قرار می­گیرد. برپایه این رویکرد، اعضای شبکه غالباً تشابه رفتاری بسیاری درباره ترجیحات سیاسی و رفتار رأی­دهی دارند و این تشابه هم به دلیل تأثیر مستقیم اعضا بر یکدیگر است و هم ناشی از ویژگی­های خاص شبکه. در مجموع ویژگی های کارکردی شبکه و رفتار رای دهی اعضاء شبکه، که بیانگر تشابه رفتاری فرد با اعضای شبکه فردی اوست، بیش از ویژگی های ساختی شبکه بر رفتار رای دهی فرد اثر دارند.

در نهایت یافته های این پژوهش حاکی از آن است که تحلیل شبکه هم به مثابه یک روش و هم به مثابه یک نظریه در عرصه مطالعات سیاسی می­تواند باب تازه ای در این خصوص باز کند و افق دید محققین را در مباحث سیاسی و رفتار رأی دهی وسیعتر گرداند. بنابراین لازم است رویکرد مورد بحث بیش از پیش مورد توجه پژوهشگران قرار گیرد و در کنار سایر نظریات این حوزه به کار گرفته شود.