حمیدرضا جلائی پور؛ پویا دریس
چکیده
چگونه باید رابطه بین گروهها و سازمانهای مذهبی و جامعهمدنی در جوامع مسلمان خاورمیانه را صورتبندی کرد؟ استدلال مقاله پیشرو این است که گروهها و سازمانها مدنی- در اینجا گروهها و سازمانهای مذهبی- به طور تاریخی در بطن فضای عمومی جوامع مسلمان حضوری چشمگیر داشتهاند. اگرچه ظهور دولتهای مدرن در خاورمیانه ساختار ...
بیشتر
چگونه باید رابطه بین گروهها و سازمانهای مذهبی و جامعهمدنی در جوامع مسلمان خاورمیانه را صورتبندی کرد؟ استدلال مقاله پیشرو این است که گروهها و سازمانها مدنی- در اینجا گروهها و سازمانهای مذهبی- به طور تاریخی در بطن فضای عمومی جوامع مسلمان حضوری چشمگیر داشتهاند. اگرچه ظهور دولتهای مدرن در خاورمیانه ساختار و کارکرد چنین گروهها و سازمانهایی را با تغییراتی مواجه کرده است، اما گروهها و سازمانها مذهبی، همچنان، یکی از مهمترین نقشها را در جامعهمدنی کشورهای عربی خاورمیانه ایفا میکنند و باید آنها را به عنوان یکی از اجزای تأثیرگذار جامعهمدنی در این جوامع، در هرگونه تحلیل جامعهشناختی، مورد توجه قرار داد. مقاله به منظور ارائه این استدلال، از روش مطالعه کتابخانهای و اسنادی بهره خواهد گرفت. این مقاله، در گام نخست، نظریات رایج درباره عدم امکان تحقق جامعهمدنی در جوامع مسلمان- متأثر از گفتمان غربی (اروپایی) جامعهمدنی- را مطرح خواهد کرد و به بررسی آنها خواهد پرداخت. سپس، این مقاله با نقد و واکاوی مفهومی این نظریات و ارجاع به نمونههای انضمامی در تاریخ کشورهای خاورمیانه، تلاش خواهد کرد نشان دهد که برای فهم ساختاری فضای عمومی در جوامع مسلمان و نظریهپردازی درباره آن، پیش و بیش از هر اقدام، باید مشخصات تاریخی، اجتماعی و سیاسی این جوامع را مورد مطالعه قرار داد.