حمیدرضا جلائی پور؛ پویا دریس
چکیده
چگونه باید رابطه بین گروهها و سازمانهای مذهبی و جامعهمدنی در جوامع مسلمان خاورمیانه را صورتبندی کرد؟ مقاله استدلال میکند که گروهها و سازمانهای مذهبی تاریخا در فضای عمومی جوامع مسلمان حضوری تاثیرگذار داشته‌اند. اگرچه ظهور دولتهای مدرن در خاورمیانه ساختار و کارکرد چنین گروهها و سازمانهایی را تغییر داده، اما گروهها ...
بیشتر
چگونه باید رابطه بین گروهها و سازمانهای مذهبی و جامعهمدنی در جوامع مسلمان خاورمیانه را صورتبندی کرد؟ مقاله استدلال میکند که گروهها و سازمانهای مذهبی تاریخا در فضای عمومی جوامع مسلمان حضوری تاثیرگذار داشته‌اند. اگرچه ظهور دولتهای مدرن در خاورمیانه ساختار و کارکرد چنین گروهها و سازمانهایی را تغییر داده، اما گروهها و سازمانها مذهبی، همچنان، نقشی مهم را در جامعهمدنی کشورهای عربی خاورمیانه ایفا می‌کنند و باید آنها را به عنوان عنصر کلیدی جامعهمدنی محسوب کرد. مقاله از روش مطالعه کتابخانهای و اسنادی بهره میگیرد و ابتدا نظریات رایج درباره عدم امکان تحقق جامعهمدنی در جوامع مسلمان را مطرح و آنها را نقادانه بررسی میکند و سپس با ارجاع به شواهد تاریخی نشان می‌دهد که برای فهم ساختاری فضای عمومیِ جوامع مسلمان و نظریهپردازی درباره آن باید در آغاز مشخصات اجتماعی و سیاسی این جوامع را مطالعه کرد.
حمیدرضا جلائی پور؛ پویا دریس
چکیده
چگونه باید رابطه بین گروهها و سازمانهای مذهبی و جامعهمدنی در جوامع مسلمان خاورمیانه را صورتبندی کرد؟ استدلال مقاله پیش‌رو این است که گروهها و سازمانها مدنی- در این‌جا گروهها و سازمانهای مذهبی- به طور تاریخی در بطن فضای عمومی جوامع مسلمان حضوری چشمگیر داشته‌اند. اگرچه ظهور دولتهای مدرن در خاورمیانه ساختار ...
بیشتر
چگونه باید رابطه بین گروهها و سازمانهای مذهبی و جامعهمدنی در جوامع مسلمان خاورمیانه را صورتبندی کرد؟ استدلال مقاله پیش‌رو این است که گروهها و سازمانها مدنی- در این‌جا گروهها و سازمانهای مذهبی- به طور تاریخی در بطن فضای عمومی جوامع مسلمان حضوری چشمگیر داشته‌اند. اگرچه ظهور دولتهای مدرن در خاورمیانه ساختار و کارکرد چنین گروهها و سازمانهایی را با تغییراتی مواجه کرده است، اما گروهها و سازمانها مذهبی، همچنان، یکی از مهم‌ترین نقشها را در جامعهمدنی کشورهای عربی خاورمیانه ایفا می‌کنند و باید آنها را به عنوان یکی از اجزای تأثیرگذار جامعهمدنی در این جوامع، در هرگونه تحلیل جامعهشناختی، مورد توجه قرار داد. مقاله به منظور ارائه این استدلال، از روش مطالعه کتابخانهای و اسنادی بهره خواهد گرفت. این مقاله، در گام نخست، نظریات رایج درباره عدم امکان تحقق جامعهمدنی در جوامع مسلمان- متأثر از گفتمان غربی (اروپایی) جامعهمدنی- را مطرح خواهد کرد و به بررسی آنها خواهد پرداخت. سپس، این مقاله با نقد و واکاوی مفهومی این نظریات و ارجاع به نمونههای انضمامی در تاریخ کشورهای خاورمیانه، تلاش خواهد کرد نشان دهد که برای فهم ساختاری فضای عمومی در جوامع مسلمان و نظریهپردازی درباره آن، پیش و بیش از هر اقدام، باید مشخصات تاریخی، اجتماعی و سیاسی این جوامع را مورد مطالعه قرار داد.
مهسا اسداله‌نژاد
چکیده
غالباً در زبان فارسی وبر از طریق پارسونز و تفسیر وی از جامعه‌شناسی سیاسی او شناخته شده‌است. بدین ترتیب ماکس وبر در ادبیاتِ علوم اجتماعیِ ما عموماً به‌عنوانِ فردی که نظریه‌پرداز بوروکراسی و قفس آهنینِ آن است معرفی گردیده. جامعه‌شناسیِ سیاسی وبر در نسبت با معنایِ کاریزما[1] و قدرتِ خلاق‌ِ آن کم‌تر مورد توجه قرار گرفته یا به ...
بیشتر
غالباً در زبان فارسی وبر از طریق پارسونز و تفسیر وی از جامعه‌شناسی سیاسی او شناخته شده‌است. بدین ترتیب ماکس وبر در ادبیاتِ علوم اجتماعیِ ما عموماً به‌عنوانِ فردی که نظریه‌پرداز بوروکراسی و قفس آهنینِ آن است معرفی گردیده. جامعه‌شناسیِ سیاسی وبر در نسبت با معنایِ کاریزما[1] و قدرتِ خلاق‌ِ آن کم‌تر مورد توجه قرار گرفته یا به صورتِ منفک از نظریه بوروکراسی ترسیم شده‌است. در این متن تلاش شده تا نشان داده شود که وبر چه تفسیری از قدرتِ خلاقه مردم در سیاستِ مدرن داشت. تفسیری که در مخالفت با اهمیتِ بوروکراسی قرار میگرفت و در عوض راه به بازکردنِ فضایی برای ظهورِ شبهکاریزما[2] درون یک نظامِ پارلمانی و قانونی میبُرد. در این تفسیر سعی بر آن است تا تدقیق نظری در خصوصِ معنا، ریشهها و دلالتهایِ کاریزما صورت گیرد و نشان داده شود که سیاستِ مطلوبِ مدرنِ وبری نه یک سیاستِ بوروکراتیک که یک سیاستِ کاریزماتیک است. در این مسیر متون خودِ وبر و شرحهایی که سیاست کاریزماتیک را برجسته ساخته، مطالعه شدهاند. در انتهای متن نیز بنبستِ منظومه مفهومی وبر در نسبت پارلمان با کاریزما واکاویده شده‌است.
محمد هدایتی
چکیده
از زمان شکلگیری دولتهای مدرن، بوروکراسیها به‌ابزار اصلی دولتها برای نیل به‌اهداف توسعهای بدل شدهاند. وجود یک بوروکراسیِ کارآمد، لازمه تحقق اهداف قلمداد شده است. با اینحال در ادبیات جامعه شناسی، به‌ویژه پس از کلاسیک‌ها، بوروکراسی دولتی مورد غفلت واقع شده و نوعی خلاء و آشفتگی مفهومی درباره آن وجود دارد. ...
بیشتر
از زمان شکلگیری دولتهای مدرن، بوروکراسیها به‌ابزار اصلی دولتها برای نیل به‌اهداف توسعهای بدل شدهاند. وجود یک بوروکراسیِ کارآمد، لازمه تحقق اهداف قلمداد شده است. با اینحال در ادبیات جامعه شناسی، به‌ویژه پس از کلاسیک‌ها، بوروکراسی دولتی مورد غفلت واقع شده و نوعی خلاء و آشفتگی مفهومی درباره آن وجود دارد. این مقاله میکوشد تا ضمن بررسی انتقادی آرای تاثیرگذار درباره بوروکراسیِ دولتی[در دو سطح کلاسیک و مدرن] و بررسیِ تقلیلگراییهای آنها، صورتبندی روشنی از آن ارائه کند و در نهایت مدلی مفهومی برای مطالعه تجربی آن بهدست دهد. این مدل کیفیت بوروکراسی دولتی در هر کشور را وابسته بهآرایش ساختاری و نهادی خاص آن کشور میداند؛ در واقع زمینه نهادی اصلیترین عامل تعیینکننده کیفیت بوروکراسی است. در این منطق نهادی چند متغیر برجسته میشوند: آرایش قدرت و ویژگیهای ساختار سیاسی، الگوی استحصال منابع و نظام روابط اقتصادی، نوع رابطه دولت و جامعه و در نهایت مسئله قدرت و عاملیت نخبگان. هر کدام از این متغیرها و ابعاد مختلف آنها، با ارجاع بهبرخی موارد تجربی توضیح داده میشوند و دلالتهای آنها برای بوروکراسیهای دولتی معرفی میشوند.
سیدامیرمسعود شهرام نیا
دوره 14، شماره 3 ، مهر 1392، ، صفحه 52-89
چکیده
تأثیر جهانى شدن بر دموکراسى به عنوان یکى از وجوه مهم حیات بشر امروز، از موضوعات مورد توجه اندیشمندان سیاسى است. آیا جهانى شدن موجب توسعه و تقویت دموکراسى خواهد شد یا برعکس. پرسش اصلى نوشتار حاضر این است که «تأثیر جهانى شدن بر روند دموکراتیزاسیون (دموکراسی سازی) و جنبش‌هاى دموکراتیک در ایران معاصر چه بوده است؟» در این مطالعه، ...
بیشتر
تأثیر جهانى شدن بر دموکراسى به عنوان یکى از وجوه مهم حیات بشر امروز، از موضوعات مورد توجه اندیشمندان سیاسى است. آیا جهانى شدن موجب توسعه و تقویت دموکراسى خواهد شد یا برعکس. پرسش اصلى نوشتار حاضر این است که «تأثیر جهانى شدن بر روند دموکراتیزاسیون (دموکراسی سازی) و جنبش‌هاى دموکراتیک در ایران معاصر چه بوده است؟» در این مطالعه، براى فهم تأثیرات حاصل از جهانى شدن به دموکراسى، وضعیت دموکراسى در ایران معاصر به عنوان نمونه، مورد توجه قرار مىگیرد. فرضیه ما این است که «شواهد موجود حاکى از تأثیر مثبت جهانى شدن در کنار سایر عوامل بر تقویت جنبش‌هاى دموکراتیک و روند دموکراتیزاسیون در ایران معاصر است.» به این منظور، پس از اشاره به تعریف جهانى شدن، ابعاد و شاخصهاى مختلف آن، راههاى تأثیر این پدیده بر دموکراسى با تأکید بر جنبش‌هاى دموکراتیک در ایران معاصر بررسى و تحلیل مىشود. پژوهش حاضر از نوع تحلیلى با روش تبیین علّى است.
علی ساعی؛ مریم زارعیان؛ ابراهیم خدایی
دوره 14، شماره 2 ، تیر 1392، ، صفحه 3-29
چکیده
مسئلة این مقاله درجه تفاوت پذیری نمره پولیتی به عنوان شاخص دموکراسی در بین کشورها است. سؤال تحقیق به صورت زیر بیان شده است: درجه تفاوت پذیری شاخص دموکراسی در بین کشورها چگونه قابل تبیین است؟ بر اساس چارچوب نظری تحقیق، سرمایة اجتماعی شرط علی لازم برای دموکراسی است. رویکرد مقاله تحلیل تطبیقیِ بین کشوری است. تکنیک جمع آوری داده‌ها، تحلیل ...
بیشتر
مسئلة این مقاله درجه تفاوت پذیری نمره پولیتی به عنوان شاخص دموکراسی در بین کشورها است. سؤال تحقیق به صورت زیر بیان شده است: درجه تفاوت پذیری شاخص دموکراسی در بین کشورها چگونه قابل تبیین است؟ بر اساس چارچوب نظری تحقیق، سرمایة اجتماعی شرط علی لازم برای دموکراسی است. رویکرد مقاله تحلیل تطبیقیِ بین کشوری است. تکنیک جمع آوری داده‌ها، تحلیل داده‌های موجود (ثانویه) است. جمعیت آماری تحقیق را کشورهایی تشکیل میدهند که در سالهای1990 تا 2010 میلادی برای مفاهیم مورد بررسی داده‌های معتبر داشته‌اند. روش داوری فرضیات مقاله، فازی است و نرم افزار مورد استفاده spss ، Exelو Fs/QCAf میباشد. یافته‌های تجربی دلالت برآن دارند که با حذف کشورهای بلوک شرق، اعتماد اجتماعی در بیشتر موارد شرط لازم برای دموکراسی است. مشارکت مدنی و نفع جمعی معمولا شرط لازم برای دموکراسی است. همچنین یافتهها نشان داد حاکمیت استبدادی در یک کشور اثرات نامطلوب بلندمدتی بر سرمایه اجتماعی دارد.
محمود شارع پور؛ محمد فاضلی؛ الهه اقراریان
دوره 13، شماره 4 ، دی 1391، ، صفحه 60-89
چکیده
با اهمیت یافتن مبحث سرمایه اجتماعی در همه رشته‌های علوم اجتماعی، تبیین عناصر موجد سرمایه اجتماعی به یکی از مهم‌ترین مباحث در این حوزه بدل شده است. اعتماد یکی از عناصر سرمایه اجتماعی است و نقش مهمی در تبیین پیامدهای مترتب بر سرمایه اجتماعی دارد. رابرت پاتنام قریب دو دهه قبل تبیینی از اعتماد بر مبنای زندگی انجمنی ارائه کرد که با عنوان ...
بیشتر
با اهمیت یافتن مبحث سرمایه اجتماعی در همه رشته‌های علوم اجتماعی، تبیین عناصر موجد سرمایه اجتماعی به یکی از مهم‌ترین مباحث در این حوزه بدل شده است. اعتماد یکی از عناصر سرمایه اجتماعی است و نقش مهمی در تبیین پیامدهای مترتب بر سرمایه اجتماعی دارد. رابرت پاتنام قریب دو دهه قبل تبیینی از اعتماد بر مبنای زندگی انجمنی ارائه کرد که با عنوان نگاه جامعه‌محور شناخته می‌شود و نهادگرایان در یک دهه گذشته ضمن نقد دیدگاه پاتنام، کوشیده‌اند اعتماد را بر مبنای کیفیت نهادهای عمومی تبیین کنند. ما در این مقاله با بررسی تطبیقی 54 کشور از منظر زندگی انجمنی، کیفیت نهادها، سطح دموکراسی و دو صورت کلی اعتماد، یعنی اعتماد نهادی و اعتماد فراگیر، دیدگاه پاتنام را در برابر دیدگاه نهادگرایان بررسی می‌کنیم. داده‌های لازم نیز از بانک اطلاعات‌های معتبر بین‌المللی نظیر بانک جهانی، خانه آزادی و پیمایش جهانی ارزش‌ها استخراج شدهاند. شواهد به دست آمده نشان می‌دهد رویکرد نهادگرایان به تبیین اعتماد، قدرت تبیین‌کنندگی بیشتری در مقایسه با دیدگاه پاتنام دارد. در بحث و نتیجه‌گیری، نتایج یافته‌های حاصل برای تحلیل وضعیت کشورها و دموکراسی‌ها و دو مسأله مهم یعنی مشروعیت نظام‌های سیاسی دموکراتیک و زوال سرمایه اجتماعی تحلیل شده است.
محمد تقی سبزه ای
دوره 10، شماره 3 ، مهر 1388، ، صفحه 106-140
چکیده
هدف اصلی مقاله حاضر، که به روش مطالعهً اسنادی تهیه شده است، بررسی و تحلیل جامعه شناختی رویکردهای عربی به جامعهً مدنی است. این مقاله خود را به ادبیات جامعهً مدنی متمرکز می کند و بدین منظور، ابتدا سئوالا ت اساسی که از سوی متفکران اجتماعی غربی در باره ی امکان تحقق جامعهً مدنی در کشورهای اسلا می- عربی خاورمیانه مطرح گردیده اند، مرور می ...
بیشتر
هدف اصلی مقاله حاضر، که به روش مطالعهً اسنادی تهیه شده است، بررسی و تحلیل جامعه شناختی رویکردهای عربی به جامعهً مدنی است. این مقاله خود را به ادبیات جامعهً مدنی متمرکز می کند و بدین منظور، ابتدا سئوالا ت اساسی که از سوی متفکران اجتماعی غربی در باره ی امکان تحقق جامعهً مدنی در کشورهای اسلا می- عربی خاورمیانه مطرح گردیده اند، مرور می شود و سپس رهیافت های بومی، که تلا ش می کنند به سئوالا ت مطرح شده پاسخ دهند و ابهامات را روشن کنند، مورد تجزیه و تحلیل قرار می گیرند.
رویکرد غیر بومی، جامعهً مدنی را ویژگی خاص جوامع مدرن غربی می داند و تحقق آن را در کشورهای اسلا می- عربی به دلا یلی چون تضاد اسلا م و دموکراسی، وجود ساختارهای اجتماعی سلسله مراتبی، جامعهً ضعیف در برابر دین و دولت قوی و بقاء دولت اقتدارگرا غیر ممکن می داند.
در مقابل، در دنیای عرب سه رهیافت لیبرالی، اسلا می و سوسیالیستی نسبت به جامعهً مدنی عربی وجود دارد، که می کوشند تا حدودی به ابهامات مطرح شده در رویکردهای غربی پاسخ دهند. هر سه مورد اگر چه در همهً ابعاد با مدل غربی جامعه ی مدنی موافق نیستند، اما آن را به طور کلی نفی نمی کنند. آن ها موانع تحقق جامعه ی مدنی عربی را به دلیل بروز تحولا ت سیاسی اجتماعی گسترده در درون این جوامع در طی چند دهه اخیر امری ممکن می دانند.
محمد عبداللهی؛ محمد عثمان حسین بر
دوره 7، شماره 4 ، دی 1385، ، صفحه 3-37
چکیده
دموکراسی و هویت جمعی از موضوع های اصلی مورد توجه در جامعه شناسی معاصرند.در ایران هم بحث درباره این موضوع ها همزمان با جنبش مشروطه آغاز شده و تا به امروز ادامه یافته است.با توجه به چند قومی بودن جامعه ایران و تحولات جهانی امروزه اینگونه مباحث از اهمیت فزاینده ای برخوردار شده اند.پژوهش موجود در همین راستا و برای بررسی نگرش مردم به دموکراسی ...
بیشتر
دموکراسی و هویت جمعی از موضوع های اصلی مورد توجه در جامعه شناسی معاصرند.در ایران هم بحث درباره این موضوع ها همزمان با جنبش مشروطه آغاز شده و تا به امروز ادامه یافته است.با توجه به چند قومی بودن جامعه ایران و تحولات جهانی امروزه اینگونه مباحث از اهمیت فزاینده ای برخوردار شده اند.پژوهش موجود در همین راستا و برای بررسی نگرش مردم به دموکراسی و رابطه آن با هویت جمعی آنان در میان اقوام ایرانی صورت گرفته است.در بخش مبانی نظری علاوه بر چشم اندازی کلان به موضوع،چارچوبی مناسب در سطح خرد مبتنی بر برخی نظریه های مربوط به نگرش ،دموکراسی و هویت بر ای انجام دادن تحقیق مورد استفاده قرار گرفته است.تحقیق به روش پیمایش و با استفاده از پرسش نامه و در مورد 1120 نفر نمونه از اعضای شش قوم آذری،بلوچ،عرب،فارس،کرد و لر انجام گرفته است.جامعه آماری تحقیق کلیه اعضای 18 سال و بالاتر اقوام ساکن در شهرهای تبریز،زاهدان،اهواز،اصفهان،سنندج و خرم آباد بوده اند.نتایج تحقیق حاکی از نگرش مثبت یا نسبتا مثبت اقوام مورد بررسی به دموکراسی می باشد.علاوه بر این،نتایج حاصل بیانگر تاثیر مثبت و معنادار هویت جمعی بر نگرش به دموکراسی است.در کنار هویت جمعی عوامل متعدد دیگری همانند رضایت از اوضاع کشور،تحصیلات،قومیت،رابطه بین مذهبی،استفاده از اینتر نت و ... بر نگرش به دموکراسی تاثیر داشته اند.عوامل مزبور در مجموع بیش از 65 درصد تغییرات نگرش به دموکراسی را تبیین نموده اند.
طاهره جاویدی کلاته جعفرآبادی
دوره 7، شماره 2 ، تیر 1385، ، صفحه 147-170
چکیده
مقاله حاضر که حاصل پژوهشی فلسفی است،باز اندیشی در مفهوم دموکراسی،ابعاد و گستره آن را به صورت هدف اصلی در کانون توجه قرار داده است.برای این منظور دیدگاه های متعدد درباره دموکراسی مورد بررسی قرار گرفته است.آنگاه به بررسی ابعاد دموکراسی تحت عنوان گستره،ژرفا و بعد آن پرداخته شده است.در ادامه بحث،پیش فرضها و شرایط دموکراسی نیز به عنوان ...
بیشتر
مقاله حاضر که حاصل پژوهشی فلسفی است،باز اندیشی در مفهوم دموکراسی،ابعاد و گستره آن را به صورت هدف اصلی در کانون توجه قرار داده است.برای این منظور دیدگاه های متعدد درباره دموکراسی مورد بررسی قرار گرفته است.آنگاه به بررسی ابعاد دموکراسی تحت عنوان گستره،ژرفا و بعد آن پرداخته شده است.در ادامه بحث،پیش فرضها و شرایط دموکراسی نیز به عنوان الزاماتی برای تصریح ماهیت دموکراسی مورد توجه قرار گرفته است.در پایان با برقراری گونه خاص از پیوند میان شرایط و پیش فرضهای دموکراسی و نیز مقدماتی که رد ارتباط با مفهوم و گستره آن ارائه شده است و با روش استدلال استنتاجی تاکید شده است که عدم مشارکت فعال در حکومت به منزله عدم اعتقاد به دموکراسی نیست،بلکه ناظر بر عملکرد سیاست مداران است.