نویسنده

گروه علوم اجتماعی، واحد شوشتر، دانشگاه آزاد اسلامی، شوشتر، ایران.

/10.22034/jsi.2021.532556.1448

چکیده

فرض اصلی این پژوهش بر بنیان وجود مؤلفه­ های مشترک میان اهداف قرۃالعین در چارچوب جنبش بابیه با اهداف فمینیسم غربی استوار است. پرسش ­های اساسی عبارتند از این­که: آیا کنش­های قرۃالعین با هدف ایجاد موقعیت ­های برابر میان زنان و مردان، احقاق حقوق زنان و تلاش برای مرتفع کردن تبعیض­ های ساختاری علیه آنان، واجد مؤلفه ­های اولیه­ ای از جنبش فمینیسم غربی بوده است یا خیر؟ و در صورت هم­سویی این جنبش با همتاهای خارجی، چه عناصر مشترکی در نگرش زنِ معترض ایرانی با فمینیسم غربی دیده می­شود؟. این موضوع در پارادایم کیفی، با روش اسنادی و با انتخاب نمونۀ هدفمند در مقطع کوتاهی از عهد قاجاریه، و با تمرکز بر جنبش بابیه به عنوان فرامتن مطالعه شده است. هم چنین مروری کوتاه بر ره یافت کلان فمینیسم و دیدگاه فوکویی در تبارشناسی تجربۀ پلِبِیَنی، تحلیل تئوریکی آن را پوشش می­ دهند. نتایج گواهی می­ کنند که پاسخ ِ هر دو پرسشِ پژوهش مثبت است؛ با تأکید پژوهشگر بر این رویکرد که هیچ نشانه ­ای ­دالِّ بر وجود ارتباطِ بدون واسطه میان نمونۀ انتخابی با فمینیسم غربی و نگرش معطوف به تئوری ِتوطئه مفروض نیست و نگاه پژوهشگر به این جنبش، به سان پدیده­ای طبیعی، معلولِ شرایط، علل تاریخی و جامعوی مختص جامعۀ ایران است.

کلیدواژه‌ها

آبراهامیان، یرواند (1398)، تاریخ ایران مدرن، ترجمه محمد ابراهیم فتاحی، تهران: نشر نی.
آدمیت، فریدون (1362)، امیرکبیر و ایران، تهران: انتشارات خوارزمی.
آدمیت، فریدون، و ناطق، هما (1356)، افکار اجتماعی و سیاسی و اقتصادی در آثار منتشر نشده دوران قاجار، تهران: انتشارات آگاه.
ادوارد براون (1381)، یک سال در میان ایرانیان، ترجمه مانی صالحی­علامه، تهران: انتشارات  ماه­ریز
اسملسر، نیل (1380)، تئوری رفتار جمعی، ترجمه رضا دژاکام، تهران: انتشارات یافته­های نوین و دواوین.
اشراق خاوری، عبدالحمید (106بدیع)، تلخیص تاریخ نبیل زرندی، طهران، لجنه ملی، نشر آثار امر، برچیده از اینترنت، در: http://www.bahailib.com/index3php?code=67، 25 خرداد 1400، 21:00
اشرف، احمد و بنوعزیزی، علی (1387)، طبقات اجتماعی، دولت و انقلاب در ایران، ترجمه سهیلا ترابی فارسانی، تهران: انتشارات نیلوفر.
آفاری، ژانت (1377)، انجمن­های نیمه­سرّی زنان در نهصت مشروطه، ترجمه جواد یوسفیان، بانو، بی­جا.
افراسیابی، بهرام  (1382)، تاریخ جامع بهائیت، نشر مهرفام، بی­جا.
افنان- ابوالقاسم (1341)، چهار رساله تاریخی در باره طاهره قرۃالعین، تهران: انتشارات مؤسسه چاپ و نشر کتاب.
اکبری، محمدعلی (1382)، نقش اندیشه­های شیخیه در ظهور جنبش بابیه، شناخت، ش38، 34-11.
امانت، عباس (1398)، قبله عالم، ترجمه حسن کامشاد، تهران: انتشارات کارنامه.
امانت، عباس و وهمن، فریدون (2016)، از طهران تا عکا: بابیان و بهائیان در اسناد دورۀ قاجار، آشکار، North Have.
آموزشکده آنلاین توانا (2018)، سیر تحول حقوق زن در ایران معاصر، در: https://tavaana.org/fa/book
امیر ارجمند، سعید (1369)، شکل­گیری جنبش بابی در ایران، ایران­نامه، ش33، 135-130.
امینی، تورج (1394)، طاهرۀ خیالی، طاهره­های حقیقی، متن سخنرانی در 17 مرداد 1394، بی­جا، برداشت از اینترنت در : //t.me/s/aeenebahai1?after=1730 ، 26 خرداد 1400، 13:36.
براو، مارتین (1396)، تجربۀ  پلِبِیَنی: تاریخی ناپیوسته از نبرد برای آزادی، ترجمه فواد حبیبی، تهران: انتشارات ققنوس.
پارسانیا، حمید (1392)، نظریه و فرهنگ: روش­شناسی بنیادین تکوین نظریه­های علمی، راهبرد فرهنگ، شماره 23، 28-7.
پیترآوری (1363)، تاریخ ایران از تأسیس تا انقراض سلسله قاجاریه، ترجمه محمد رفیعی مهرآبادی، عطایی، بی­جا.
ثابتی، عرفان (به­کوشش) (1399)، آیین بهایی، کالیفرنیا: انتشارات بنیاد تسلیمی.
جان­فوران (1392)، مقاومت شکننده: تاریخ تحولات اجتماعی ایران: از صفویه تا سال­های پس از انقلاب اسلامی، ترجمه احمد تدین، تهران: انتشارات رسا.
جلالی، رستم (1391)، نمونه­گیری در پژوهش­های کیفی، مجله تحقیقات کیفی در علوم سلامت، (4)، 320-310.
جهانگیری، آرش (1387)، باب و بهائیت؛ نمای دور، نمای نزدیک، مجله تاریخ معاصر ایران، 47 و 48، 462-313.
حسام نقبائی (128بدیع)، قره­العین، مؤسسه ملی مطبوعات امری، بی­جا.
خدایی، احمد (1382)، تحلیلی بر تاریخ و عقاید فرقه شیخیه، قم: انتشارات امیرالعلم.
دریفوس، هیوبرت، پل رابینو (1389)، میشل فوکو، فراساختارگرایی و هرمنوتیک، ترجمه حسین بشیریه، تهران: نشر نی.
رائین، اسماعیل (1357)، انشعاب در بهائیت پس از مرگ شوقی افندی، تهران: انتشارات رائین.
رنجبر، هادی و دیگران (1391)، نمونه­گیری در پژوهش­های کیفی: راهنمایی برای شروع، مجله علمی پژوهشی دانشگاه علوم پژشکی ارتش، سال 10، ش3، 250-238.
ریتزر، جورج (1384)، نظریه جامعه­شناسی در دوران معاصر، ترجمه محسن ثلاثی، تهران: انتشارات علمی.
زاهد زاهدانی، سعید (1380)، بهائیت در ایران، تهران: مرکز اسناد انقلاب اسلامی.
زائری، قاسم (1393)، دیرینه­شناسی بی­حجابی در ایران، زن در توسعه و سیاست، دوره 12، ش2، 186-153.
زعیم­الدوله تبریزی، محمدمهدی­خان (1344)، مفتاح باب­الابواب یا تاریخ باب و بها، ترجمه حسن فرید گلپایگانی، مؤسسه مطبوعاتی فراهانی، بی­جا.
زنجانی، ابراهیم (1384)، خاطرات، به اهتمام غلامحسین میرزا صالح، تهران: انتشارات کویر.
ساناساریان، الیز (1384)، جنبش حقوق زنان در ایران؛ طغیان، افول و سرکوب از ۱۲۸۰ تا انقلاب ۱۳۵۷، ترجمه نوشین احمدی خراسانی، تهران: نشر اختران.
سرمدی، اروند (2020)، داستان تبعید یک پیامبر از سیاه­چال تهران تا قلعۀ عکا، تهران: انتشارات خرد.
شمیم، علی­اصغر (1389)، ایران در دورۀ سلطنت قاجار، تهران: انتشارات بهزاد.
شوستر، مورگان (1351)، اختناق در ایران، ترجمه ابوالحسن موسوی شوشتری، تهران: انتشارات
صفی­علیشاه.
فاکر میبدی، محمد و زارع، رحمان (1391)، بررسی نقش علما در برخورد با مسأله باب و بهائیت، تاریخ اسلام در آیینه پژوهش، ش33، 98-85.
فشاهی، محمدرضا و علیزاده، عزیزالله (1395)، واپسین جنبش قرون وسطایی در دوران فئودال، تهران: انتشارات جاوید.
فوکو، میشل (1378)، دانش و قدرت، ترجمه محمد ضیمران، تهران: انتشارات هرمس.
فوکو، میشل (1378)، نظم گفتار، ترجمه باقر پرهام، تهران: انتشارات آگه.
قیصری، علی (1400)، گذر از رعیت به شهروند، ترجمه علی معظمی، اندیشه پویا، ش75 ،57-55.
کاظمی، عباس (1384)، پرسه­زنی و زندگی روزمره ، تهران: نشر آشیان.
کسروی، احمد (1323)، بهایی­گری، تهران: چاپخانه پیمان.
کشتگر، همایون (1388)، ماه عسل رژیم پهلوی و بهائیان، تاریخ معاصر ایران، ش50، 512-349.
گلپایگانی، ابوالفضل (1294)، کشف­الغطاء عن حیل­الاعداء، عشق­آباد، بی­جا.
لیلا احمد (2012)، زنان و جنسیت در اسلام: ریشه­های تاریخی جدال امروزی، ترجمه فاطمه صادقی، نشر زنان و قوانین در جوامع مسلمان (VLUML، ولوم).
متین، افشین (1399)، هم شرقی، هم غربی: تاریخ روشنفکری مدرنیته ایرانی، تهران: انتشارات شیرازه.
محمدحسینی نصرت­الله (2000)، حضرت طاهره، کانادا: مؤسسه معارف بهایی.
مدرس جهاردهی، مرتضی(1354)، شیخی­گری و بابی­گری از منظر فلسفه،تاریخ و اجتماع، تهران: انتشارات فروغی و ارژنگ.
مشیرزاده، حمیرا (1387)، از جنبش تا نظریه (تاریخ دو قرن فمینیسم)، تهران: انتشارات شیرازه.
موسوی گیلانی، رضی (بی­تا)، مستشرقان و مهدویت، اصفهان: مرکز تحقیقات رایانه­ای قائمیه اصفهان.
مومنی، محمد باقر (1354)، ادبیات مشروطه، تهران: انتشارات گلشاهی.
میلز، سارا (1389)، میشل فوکو، ترجمه داریوش نوری، تهران: انتشارات مرکز.
نجفی، محمد باقر (1380)، بهائیان، تهران: انتشارات مشعر.
نورمحمدی، مهدی (1393)، زندگی، عقیده و مرگ قره­العین، تهران: انتشارات علمی.
هما کاتوزیان، محمدعلی (1379)، دولت و جامعه در ایران؛ انقراض قاجار و استقرار پهلوی، تهران: نشر مرکز.
واتسن، رابرت گرانت (1348)، تاریخ ایران از ابتدای قرن نوزدهم تا سال 1858، ترجمه ع. وحید مازندرانی، تهران: انتشارات امیرکبیر.
والری­برایسون (1399)، مقدمه بر نظریه سیاسی فمینیسم، ترجمه منیژه گازرانی، تهران: انتشارات خجسته.
یزدانی، مینا (2003)، اوضاع اجتماعی ایران در عهد قاجار از خلال آثار مبارکۀ بهایی، همیلتون: انتاریو، مؤسسه معارف بهایی به زبان فارسی.
Amanat, Abbas (1989), Resurrection and Renewal: The Making of the Babi Movement in Iran, 1844–1850.Cornell university ress.
Anthony Giddens, Mitchell Duneier.Deborah Carr & Richard P. Appelbaum, (2018), Introduction to Sociology, W. W. norton & company, Inc. , New York .
Bromley. David.G(Editor) )2007(, New Religious Movment, Oxford university press.
MacEoin, Denis )1983(, From Babism to Baha’ism: Problems of militancy, qui etism, and conflation in the construction of a religion,
MacEoin, Denis (1986), Bahā’ī fundamentalism and the academic study of the Bābī movement, Religion, 16, no: 57-84.
Moritz Klenk (2012), New Religious Movements in Global Perspective, Zeitschrift für junge Religionswissenschaft [Online], 7 | 2012, Online erschienen am: 01 April, abgerufen am 19 April 2019.  URL : http://journals. openedition.org/zjr/364 ; DOI : 10.4000/zjr .364.