نوع مقاله : پژوهشی
نویسنده
عضو هیأت علمی پژوهشکده امام خمینی و انقلاب اسلامی
چکیده
در بسیاری از تحقیقات انجام گرفته در جامعه‌شناسی کلان نشان داده شده است که دین و دینداری موجب کاهش نرخ‌های خودکشی هم در سطح بین‌کشوری و هم درون‌کشوری می‌شود. با این حال، در ادبیات نظری و پژوهشی مربوط به ارتباط دین و خودکشی چندان به این نکته پرداخته نشده است که تجانس مذهبی چگونه بر نرخ‌های خودکشی تأثیر می‌گذارد. در جامعه‌شناسی، میراث علمی دورکیم در خودکشی‌پژوهی با مقایسة تأثیر سنت‌های مذهبی مختلف بر نرخ‌های خودکشی تداوم یافته است، اما یک جایگزین نویدبخش برای تکمیل و پیشرفت این حوزة مطالعاتی عبارت از بررسی تأثیرات تجانس مذهبی بر نرخ‌های خودکشی است. در همین راستا، برخی جامعه‌شناسان ادعا نمودند که تجانس مذهبی کانون مناسب‌تری برای مطالعات جامعه‌شناختی خودکشی در سطح کلان است. لذا، مطالعة حاضر در بسط میدان پژوهشی مربوط به ارتباط دین و خودکشی و با تمرکز بر جامعة ایران حول محور این پرسش کلیدی یا سوال اصلی سازمان داده شد که چه ارتباطی بین تجانس مذهبی و نرخ‌های خودکشی در ایران وجود دارد؟ روش تحقیق این مطالعه، «تطبیقی درون‌کشوری» بوده که از داده‌های جمعی سال 1395 (آخرین سرشماری در ایران) برای مقایسة کمّی استان‌های ایران استفاده نموده است. در مجموع، نتایج تحقیق نتوانست حمایت تجربی برای این مدعا فراهم آورد که تجانس مذهبی تأثیر کاهشی بر نرخ‌های خودکشی دارد. به عکس، یافته‌های تحقیق نشان داد که تجانس مذهبی ارتباط مثبت یا تأثیر افزایشی بر نرخ‌های خودکشی در استان‌های ایران داشته است. در بخش پایانی این مقالة، کوشش شد ضمن ارایة تحلیلی پسینی بر پایة یک دیدگاه نظری متأخر در جامعه‌شناسی دین (نظریة بازار دین) تفسیری نظری برای توجیه یک چنین یافتة ناسازگار و غیرمنتظره‌ای ارایه شود.
کلیدواژه‌ها
احمدنیا، شیرین؛ زاهدیمازندرانی، محمدجواد وکاظمینژاد، سیدهزهرا (1396)، «جامعه شناسی تجربۀزیستۀ زنان مبتلا به ایدز»، مطالعات و تحقیقات اجتماعی در ایران، 6(4)، 633-660.
احمدنیا، شیرین؛ شرافت، شمیم؛ تقی‌خان، کیانا و توکلی، سینا (1396)، «تجربه استیگما و هویت مخدوش مادران دارای فرزند اتیسم»، بررسی مسائل اجتماعی ایران، 8(1). 103-117.
اعظمآزاده، منصوره و مشتاقیان، مرضیه (1396)، «داغ ننگ، کیفیت روابط اعضاء خانواده و سلامت روان خانواده زندانیان»، مجله جامعه شناسی ایران، 18(2)، 44-69.
اکبری، حسین (1395)، هویت اجتماعی در شهر تهران، بررسی تجربی لایههای هویت اجتماعی در شهر تهران، مرکز مطالعات و برنامهریزی شهر تهران.
آسمانیکناری، مجتبی؛ چنگیآشتیانی، جواد و جلالیمقدم، عادلهالسادات (1398)، «تجربهزیسته خانوادههای معتادان از انگ بیماری: یک مطالعه کیفی»، علوم پزشکی رازی (مجله دانشگاه علوم پزشکی ایران)، 26(6)، 127-136.
آقایی، عاطفه (1398)، «مطالعه تجربهزیسته بیماران نوروفیبروماتوز ایرانی در سال 1398 و مقایسه آن با نمونه سینمایی»، جهانی رسانه، 14(1 (پیاپی 27) )، 1-28
باباییفرد، اسدالله و حبیبیراد، لیلی (۱۳۹۷)، «تجربه زنان معتاد بهبودیافته از طرد اجتماعی در شهر قم»، فصلنامه مطالعات راهبردی زنان، ۲۱(۸۱)، ۱۶۷-۱۸۹.
بهبهانیمندنی‌زاده، آناهید و همائی، رضوان (1399)، «رابطه علی انگ ناباروری و پریشانی روانشناختی با کیفیت رابطه زناشویی از طریق میانجیگری فراهیجان در زنان نابارور»، خانواده پژوهی، 16(1)، 55-76.
بهروان، حسین؛ نوغانی، محسن و عباچی، اعظم (1390)، «بررسی فرآیند برچسبزنی بهبیماران اچایوی (ایدز) و پیامدهای آن (مطالعه موردی)» مجله جامعه شناسی ایران، 12(3)، 143-166.
پورابولی، بتول؛ عابدی، حیدرعلی؛ عباس زاده، عباس و کاظمی، مجید (1393)، «کتمان بیماری: تجارب بیماران مبتلا بهتالاسمی و مراقبین آنها»، پرستاری داخلی و جراحی، 3(3)، 121-128.
پورابولی، بتول؛ عابدی، حیدرعلی؛ عباس زاده، عباس و کاظمی، مجید (1393)، «فریاد خاموش: تجربه رنج مراقبتی والدین کودکان تالاسمی: یک مطالعه کیفی»، تحقیقات کیفی در علوم سلامت، 3(3)، 281-291.
حسینی، محمدرضا؛ خزایی، سارا و غلامی، فاطمه (2019)، «تجربهزیسته زنان مطلقه از احساس ناامنی در زندگی روزمره»، پژوهش‌نامه زنان، 10(30)، 25-52.
حیدری، عباس؛ مشکینیزد، علی و سودمند، پروانه (1399)، «خانواده ،آشیانهرنج: شرح تجارب زندگی مراجعین با اختلال روانپزشکی از انگ خانواده»، مجله اصول بهداشت روانی، 22(6)، 391-397.
خادمالفقرایی، مهوش و کیانپور، مسعود (۱۳۹۵)، «تحلیلگفتمان فیلم زندگی مشترک آقای محمودی و بانو با تمرکز بر داغ ننگ ناشی از تقابل سنت و مدرنیته»، فصلنامه زن در فرهنگ و هنر (پژوهش زنان)، ۸(۴)، ۴۴۳-۴۵۲.
خلجینیا، زهره؛ بهبودیمقدم، زهرا و نیکبختنصرآبادی، علیرضا (1397)، «تجدید انگ, تجربه زیسته بارداری در زنان اچآیوی مثبت: یک مطالعه پدیدهشناسی»، تحقیقات کیفی در علومسلامت، 7(2)، 119-129.
رامشگر، حسین؛ نایبی، هوشنگ و محسنیتبریزی، علیرضا(1396)، «بررسی اثر داغننگ بیکاری بر سلامتروان بیکاران»، فصلنامه رفاه اجتماعی، ۱۷(67). ۲۰۳-۲۳۱.
راودراد، اعظم و آقایی، عاطفه (1397)، «تحلیلگفتمان برساختمعنایی بیماری اچ.آی.وی/ ایدز در تلویزیون ایران مطالعه موردی: سریال «پریا». مطالعات فرهنگی و ارتباطات، 14(52 )، 121-145.
رحمتینجارکلایی، فاطمه؛ نیکنامی، شمسالدین؛ امینشکروی، فرخنده و راوری، علی (۱۳۹۱)، «تجربیات بیماران مبتلا به HIV/AIDS از ننگاجتماعی: یک مطالعهکیفی»، فصلنامه تحقیقات کیفی در علوم سلامت، ۱(۲)، ۷۱.
زهرایی، شقایق؛ امینی، شکوفه و صائبی، سوسن (1397)، «رابطۀ ادراک بیماری، تجربۀ انگ و همجوشیشناختی با کیّفیت زندگی زنان مبتلا بهبیماری مولتیپل اسکلروزیس»، مطالعات روانشناختی، 14(2)، 25-40.
شاهویسی، بهمن؛ شجاعشفتی، سعید؛ فدایی، فرید و دولتشاهی، بهروز (1386)، «مقایسه انگ بیماریروانی در خانواده های بیماران مبتلا بهاسکیزوفرنیا و اختلال افسردگی عمده بدون خصایص روانپریشی»، آرشیو توانبخشی (توانبخشی)، 8 (ویژه نامه (مسلسل 29))، 21-27.
شکوری، علی و دارکش، محمد (1392)، «مطالعة اکتشافی وضعیت اجتماعی و اقتصادی بیماران مبتلا بهایدز در ایران (موردمطالعه: بیماران بخش عفونی بیمارستان امامخمینی تهران)»، بررسی مسائل اجتماعی ایران، 4(1)، 21-43.
شمسایی، فرشید؛ صادقیان، عفت و نظری، فاطمه (۱۳۹۷)، « بررسی انگ در مراقبان خانوادگی بیماران مبتلا بهاختلالات روانپزشکی در بیمارستانفرشچیان همدان، مجله تحقیقات نظام سلامت، ۱۳(۴)، ۴۲۲-۴۲۸.
صادقی، مجید؛ کاویانی، حسین و رضایی، رضا (1382)، «بررسی مقایسهای انگ بیماری روانی در خانواده بیماران مبتلا بهاختلال افسردگی، اختلال دو قطبی و اسکیزوفرنی»، تازههای علوم شناختی، 5 (2 (18))، 16-25.
صادقیفسایی، سهیلا و نظری، حامد (1395)، «بچه افغانی: شکل‌گیری تصور از خود و دیگری در تجربه زندگی روزمره نوجوانان افغان»، مطالعات و تحقیقات اجتماعی در ایران، 5(3)، 437-456.
طبسیدرمیان، عبدالرحیم؛ ضاربان، ایرج؛ مسعودی، غلامرضا و شهرکیپور، مهناز (۱۳۹۲)، «تبیین احساسات درکشده مبتلایان بهایدز از بیماری و ننگ مرتبط با آن»، فصلنامه تحقیقات کیفی در علوم سلامت، ۲(۴)، ۳۴۶-۳۵۷.
عابدی، حیدرعلی؛ قویمی، سمیرا؛ کریماللهی، منصوره و قویمی، احسان (۱۳۹۳)، «تجربه عدم وجود حامی در زندگی والدین کودکان مبتلا بهتالاسمی»، فصلنامه سلامت و مراقبت، ۱۶(۱)، ۴۰-۴۸.
عباچی، اعظم و بهروان، حسین (۱۳۹۲)، «بررسی تاثیر انگ بر کیفیت زندگی مبتلایان به اچآیوی/ایدز (یک مطالعه پدیدارشناسی)»، فصلنامه تحقیقات کیفی در علوم سلامت، ۲(۲)، ۱۵۸-۱۷۲.
عباداللهی، حمید؛ پیری، اکبر و موقرنربین، منصور (1390)، «داغ ننگ و هویتاجتماعی: بررسی موردی عواملاجتماعی داغننگزننده بر افراد دارای معلولیتجسمانی آشکار در شهر رشت»، بررسی مسائل اجتماعی ایران، 2(1).
علیخواه، فردین؛ نادمی، محمد و ضیاءناصرانی، محدثه (1394)، «تجربه انگزنی و اختلال هویتجنسیتی؛ آثار و پیامدها»، مجله دانشکده بهداشت و انستیتو تحقیقات بهداشتی، ۱۳ (۱) :۵۶-۴۳.
قانععزآبادی، فرزانه و قاسمی، وحید (1396)، «پدیدۀ داغننگ چاقی در زنان 44-15ساله در شهر یزد»، جامعه شناسی کاربردی، 28(3)، 41-60.
قانععزآبادی، فرزانه؛ قاسمی، وحید و کیانپور، مسعود (1394)، «نگرش اجتماعی نسبت بهتجرد دختران 30 سال و بالاتر (مورد مطالعه: شهر یزد)»، پژوهش های جامعه شناسی معاصر ، 4(7)، 99-127.
قانععزآبادی، فرزانه؛ کیانپور، مسعود و قاسمی، وحید (1392)، «تجارب زیستۀ دختران 30 سال بهبالا در زمینۀ داغننگ ناشی از تجرد (مورد مطالعه: شهرهای اصفهان و یزد)»، بررسی مسائل اجتماعی ایران، 4(2) ، 305-331.
قلی پور، سیاوش و ولدی نیا، زهرا. (1400)، «تجربهزیسته افراد با هویت جنسیِ متفاوت در شهر کرمانشاه»، بررسی مسائل اجتماعی ایران، 12(1)، 45-65.
قلیپور، سیاوش؛ امیری، نادر و کرانی، سارا (1397)، «انگخوردگیِ سکونت‌گاه غیررسمیِ نوکان در کرمانشاه»، فصلنامه علوم اجتماعی، 25(83)، 1-26.
کرملو، سمیرا؛ برجعلی، احمد؛ متقی‌پور، یاسمن و صادقی، منصورهالسادات (1394)، «مؤلفه‌های تجربۀ انگ بیماری در خانوادههای بیماران مبتلا بهاختلالات شدید روانپزشکی: یک مطالعۀکیفی»، خانواده پژوهی، 11(2)، 187-202.
گافمن، اروین (1386). داغ ننگ؛ چاره اندیشی برای هویت ضایع شده، ترجمه مسعود کیانپور، چاپ دوم، تهران: نشر مرکز.
گوگ، دیوید؛ الیور، سندی، و توماس، جیمز (1398)، مقدمهای بر مرور سیستماتیک، ترجمه عادل آذر، سعید جهانیان، چاپ اول، تهران: انتشارات دانشگاه تربیتمدرس.
محمدی، جمال و سبحانی، پرویز (1399)، «فرهنگ انگزنی و روایت‌های سوء‌مصرف‌کنندگان موادمخدر از پذیرش تدریجی انگِ معتاد»، بررسی مسائل اجتماعی ایران، 11(2)، 111-140.
ملااسمعیل‌شیرازی، نازلی؛ نوربخش، مرتضی و محرز، مینو (2016)، «پیامدهای داغننگ و برچسب در زنان مبتلا به اچ.آی.وی مثبت: یک مطالعهکیفی»، مجله اخلاق زیستی، 2(5)، 99-128.
میرحسینی، زهرا و ابراهیمی، مرضیه (1398)، «مطالعة تجربة زیستة کودکان و نوجوانان در خانواده‌هایی با والد زندانی»، مجله مطالعات اجتماعی ایران، 13(1)، 133-153.
Akbari, H. & Safari, S. (2020), Conditions of experienced stigma in people living with HIV in Iran: a qualitative comparative analysis. Sociology of health & illness, 42, 5, 1060-1076
Amjad, R. N., Nasrabadi, A. N., & Navab, E. (2017), Family stigma associated with epilepsy: a qualitative study. Journal of caring sciences, 6(1), 59.
Atkinson, A. B. (1998), Social exclusion, poverty and unemployment. In A. B. Atkinson & J. Hills (eds.), Exclusion, employment and opportunity. Case Paper no. 4. London: Centre for Analysis of Social Exclusion, London School of Economics.
Azizpour, M., Taghizadeh, Z., Mohammadi, N., & Vedadhir, A. (2018), Fear of stigma: The lived experiences of Iranian women after suicide attempt. Perspectives in psychiatric care, 54(2), 293-299.
Becker, H. S. (1963), Outsiders: Studies in the sociology of deviance. New York: Free Press.
Belcher, J. R., & DeForge, B. R. (2012), Social stigma and homelessness: The limits of social change. Journal of Human Behavior in the Social Environment, 22(8), 929–946.
Block, R. G. (2009), Is It Just Me? Experiences of HIV-Related Stigma, Journal of HIV/AIDS & Social Services, 8:1, 1-19.
Boyle, M. P. (2013), Assessment of stigma associated with stuttering: Development and evaluation of the self-stigma of stuttering scale (4S). Journal of Speech, Language, and Hearing Research, 56, 1517–1529.
Chen, X., Stanton, B., Kaljee, L. M., Fang, X., Xiong, Q., Lin, D., Zhang, L., & Li, X. (2011), Social Stigma, Social Capital Reconstruction and Rural Migrants in Urban China: A Population Health Perspective. Human organization, 70(1), 22–32.
Corrigan, P. W., Rafacz, J., & Rüsch, N. (2011), Examining a progressive model of self-stigma and its impact on people with serious mental illness. Psychiatry Research, 189, 339-343.
Dovidio, J. F., Major, B., & Crocker, J. (2000), Stigma: Introduction and overview. In T. F. Heatherton, R. E. Kleck, M. R. Hebel, & J. G. Hull (Eds.), The social psychology of stigma. (pp. 1–30). New York, NY: The Guilford Press.
Fall, K. L. (2014), Homeless men: exploring the experience of shame (Doctoral dissertation, University of Iowa).
Farmer, P. (2006), AIDS and Accusation: Haiti and the Geography of Blame. University of California Press, Berkeley.
Fattah, K.N., & Walters, P. (2020), “A Good Place for the Poor!” Counternarratives to Territorial Stigmatisation from Two Informal Settlements in Dhaka. Social Inclusion, 8, 55-65.
Frost, D.M. (2011), Social stigma and its consequences for the socially stigmatized. Social and Personality Psychology Compass, 5, 824-839.
Gayapersad, A., Embleton, L., Shah, P., Kiptui, R., Ayuku, D., & Braitstein, P. (2020), Using a sociological conceptualization of stigma to explore the social processes of stigma and discrimination of children in street situations in western Kenya. Child abuse & neglect, 104803. Advance online publication.
Goffman, E. (1963), Stigma: Notes on the management of spoiled identity. Englewood Cliffs, NJ: Prentice-Hall Inc.
Hasan Shiri, F., Mohtashami, J., Nasiri, M., Manoochehri, H., & Rohani, C. (2018), Stigma and Related Factors in Iranian People with Cancer. Asian Pacific journal of cancer prevention: APJCP, 19(8), 2285–2290.
Heidari, H. and Hasanpour, M. and Fooladi, M. (2012), The Iranian Parents of Premature Infants in NICU Experience Stigma of Shame. Medical Archives, 66 (1).
Hemmati, S., Soleimani, F., Seyednour, R., & Dadkhah, A. (2010), Stigma in Iranian down Syndrome. Iranian Rehabilitation Journal, 8(1), 13-18.
Holleman, M. (2020), Introducing a novel approach to the cross‐cultural measurement of stigma versus social integration using methods from the field of cognitive anthropology. Journal for the Theory of Social Behaviour, 50(4), 534-552.
Hopper, K. (2003), Reckoning with homelessness. Ithaca, NY: Cornell University Press.
Inglis, G., McHardy, F., Sosu, E., McAteer, J., & Biggs, H. (2019), Health inequality implications from a qualitative study of experiences of poverty stigma in Scotland. Social science & medicine (1982), 232, 43–49.
Isaksson, A., Corker, E., Cotney, J., Hamilton, S., Pinfold, V., Rose, D., & Evans-Lacko, S. (2018), Coping with stigma and discrimination: evidence from mental health service users in England. Epidemiology and psychiatric sciences, 27(6), 577-588
Link, B, G., Cullen, F.T., Frank, J., Wozniak, J. )1987(. The social rejection of ex-mental patients: understanding why labels matter. American Journal of Sociology, 92(6), 1461–1500.
Link, B. G., & Phelan, J. C. (2001). Conceptualizing Stigma. Annual Review of Sociology, 27, 363-385.
Link, B. G., & Phelan, J. C. (2013). Labeling and stigma. In C. S. Aneshensel, J. C. Phelan, & A. Bierman (Eds.), Handbook of the sociology of mental health (pp. 525–541). Springer Science + Business Media.
Link, B. G., Struening, E. L., Rahav, M., Phelan, J. C., & Nuttbrock, L. (1997), On stigma and its consequences: evidence from a longitudinal study of men with dual diagnoses of mental illness and substance abuse. Journal of health and social behavior, 38(2), 177–190.
Livingston, D. and Boyd,E. (2010), Correlates and Consequences of Internalized Stigma for People Living with Mental Illness: A Systematic Review and Metaanalysis. Journal of Social Science & Medicine, 71:2150-216.
Major, B., & O’Brien, L. T. (2005), the social psychology of stigma. Annual Review of Psychology, 56, 393– 421.
Marasco, A., De Martino, M., Magnotti, F., & Morvillo, A. (2018), Collaborative innovation in tourism and hospitality: A systematic review of the literature. International Journal of Contemporary Hospitality Management, 30(6), 2364–2395.
Matthews, S., Dwyer, R., & Snoek, A. (2017), Stigma and Self-Stigma in Addiction. Journal of bioethical inquiry, 14(2), 275–286.
Meij, E., Haartsen, T., & Meijering, L. (2020), Enduring rural poverty: Stigma, class practices and social networks in a town in the Groninger Veenkoloniën. Journal of rural studies, 79, 226-234.
Miller, C. T., & Kaiser, C. R. (2001), a theoretical perspective on coping with stigma. Journal of Social Issues, 57, 73-92. http://refhub.elsevier.com
Mitchell, U. A., Nishida, A., Fletcher, F. E., & Molina, Y. (2021), The Long Arm of Oppression: How Structural Stigma Against Marginalized Communities Perpetuates Within-Group Health Disparities. Health Education & Behavior, 48(3), 342–351.
Mohabbat Bahar, S., & Bigdeli, I. (2020), Stigma phenomenon to dementia in Iranian population: A phenomenological study. Dementia, 19(2), 319-329.
Navab, E., Negarandeh, R., Peyrovi, H., & Navab, P. (2013), Stigma among I ranian family caregivers of patients with A lzheimer's disease: A hermeneutic study. Nursing & health sciences, 15(2), 201-206.
Neil,A. (2020), Social stigma: universal and culturally specific, Indira Gandhi National Open University, New Delhi
Neuberg, S. L., Smith, D. M., & Asher, T. (2000), why people stigmatize: Toward a bio-cultural framework. In T. F. Heatherton, R. E. Kleck, M. R. Hebel, & J. G. Hull (Eds.), The social psychology of stigma. (pp. 31–61). New York, NY: The Guilford Press.
Parker, R., & Appleton, P. (2003), HIV and AIDS-related stigma and discrimination: A conceptual framework and implications for action. Social Science and Medicine, 57, 13–24.
Pickering, C., & Byrne, J. (2014), the benefits of publishing systematic quantitative literature reviews for PhD candidates and other early-career researchers. Higher Education Research and Development, 33(3), 534–548.
Reutter, L. I., Stewart, M. J., Veenstra, G., Love, R., Raphael, D., & Makwarimba, E. (2009), "Who do they think we are, anyway?": perceptions of and responses to poverty stigma. Qualitative health research, 19(3), 297–311.
Rosalina, P. D., Dupre, K., & Wang, Y. (2021), rural tourism: A systematic literature review on definitions and challenges. Journal of Hospitality and Tourism Management, 47, 134-149.
SeyedAlinaghi, S., Paydary, K., Afsar Kazerooni, P., Hosseini, M., Sedaghat, A., Emamzadeh-Fard, S., & Mohraz, M. (2013), Evaluation of stigma index among people living with HIV/AIDS (PLWHA) in six cities in Iran. Thrita, 2(4), 69-75.
Shi, Y., Liu, S., Wang, J., Li, C., & Zhang, J. (2021), Stigma experienced by patients with epilepsy: A systematic review and meta-synthesis of qualitative studies. Epilepsy & Behavior, 118, 107926.
Simons, A.M.W., Houkes, I., Koster, A. et al. (2018), the silent burden of stigmatisation: a qualitative study among Dutch people with a low socioeconomic position. BMC Public Health 18, 443.
Syvertsen, J. L., Toneff, H., Howard, H., Spadola, C., Madden, D., & Clapp, J. (2021), Conceptualizing stigma in contexts of pregnancy and opioid misuse: A qualitative study with women and healthcare providers in Ohio. Drug and alcohol dependence, 222, 108677. https://doi.org/10.1016/j.drugalcdep.2021.108677
Tyler, I., & Slater, T. (2018), Rethinking the sociology of stigma. The Sociological Review, 66, 721 - 743.
Wacquant, L.J. (1993), Urban Outcasts: Stigma and Division in the Black American Ghetto and the French Urban Periphery. International Journal of Urban and Regional Research, 17, 366-383.
Whittemore, R., & Knafl, K. (2005), The integrative review: updated methodology. Journal of advanced nursing, 52(5), 546-553.
Zhuang, J., Cox, J., Cruz, S., Dearing, J. W., Hamm, J. A., & Upham, B. (2016), Environmental Stigma: Resident Responses to Living in a Contaminated Area. The American behavioral scientist, 60(11), 1322–1341.
)