گرایش‌های دینی معاصر و وضعیت موسیقی در ایران پساانقلابی

نویسندگان

1 دانشجو دکترا جامعه‌شناسی فرهنگی دانشگاه آزاد اسلامی واحد تهران مرکز

2 استادیار دانشگاه آزاد اسلامی واحد تهران مرکز

3 استادیار پژوهشکده مطالعات فرهنگی و اجتماعی وزارت علوم، تحقیقات و فناوری

10.22034/jsi.2019.38570

چکیده

این مقاله نسبت گرایش‌های دینی با موسیقی را در ایران معاصر مورد بحث قرار داده است. گرایش‌ها بر اساس تقسیم‌بندی محدثی (محافظت‌گرایی دینی، ترمیم‌گرایی دینی و بازسازی‌گرایی دینی) بررسی و مواضع هر یک در قبال موسیقی به­بحث گذاشته شده است. در این مقاله رابطة­­ دو نهاد دین و نهاد هنر از منظر جامعه‌شناسی دین و جامعه‌شناسی هنر مورد بررسی و تحلیل قرار گرفته است. مقاله با استفاده از روش اسنادی و چارچوب نظری‌ ملهم از آرای ماکس وِبِر تدوین شده است. رویکرد هر یک از گرایش‌ها به موسیقی بر اساس هفت شاخص (خرید و فروش، تعلیم و تعلم، سماع، استماع، نواختن و آوازخوانی، ارائه تعریف، ملاک تشخیص و استثنائات) بررسی شده است. بر مبنای تحلیل ارائه شده، رویکرد نخست با آمیختن مفهوم کشسان غِنا، لهو و لعب و بعضاً موسیقی با افعال حرام، هر کنشی را در خصوص موسیقی حرام دانسته و صرفاً در بعضی موارد همچون جنگ‌ها، کاربرد موسیقی را مجاز دانسته است. گرایش دوم با استفاده از مفهوم "منطقة فراغ" و امکان تشخیص موسیقی حلال و کاربرد حرام موسیقی، موضوعات آن را به­سه بخش حلال، حرام و بعضاً مشکوک تقسیم‌بندی می‌کند. در گرایش سوم افراد، منتقد حکم حرام بودن موسیقی‌اند و شرایط اجتماعی، زمینه‌مندی و کنشگر در این گرایش اهمیت بیشتری می‌یابند. این بررسی نشان می‌دهد که گرایش دینی مسلّط در ایران در برابر فشار اجتماعی مطالبه کنندة موسیقی، وضعیتی انفعالی دارد. ارزیابی نویسندگان مقاله این است که گرچه در ایران معاصر نهاد هنر استقلال نسبی خود را از نهاد دین به‌دست نیاورده، اما روند تحولات به­سود نهاد هنر و خارج شدن آن از سیطرة نهاد دین در جریان است.
 
 

کلیدواژه‌ها

مجله جامعه شناسی ایران
دوره 20، شماره 1
بهار 1398
صفحه 142-165

فایل ها

اشتراک گذاری

ارجاع به این مقاله

آمار