نوع مقاله : پژوهشی

نویسندگان

1 دانشیار بخش جامعه شناسی، دانشکده اقتصاد، مدیریت و علوم اجتماعی، دانشگاه شیراز، شیراز، ایران

2 دانشجوی دکتری جامعه شناسی، بخش جامعه شناسی و برنامه ریزی اجتماعی، دانشکده اقتصاد، مدیریت و علوم اجتماعی، دانشگاه شیراز

3 استادیار جامعه‌شناسی، بخش جامعه‌شناسی و برنامه ریزی اجتماعی، دانشکده اقتصاد، مدیریت و علوم اجتماعی، دانشگاه شیراز، شیراز، ایران.

4 دانشیار جمعیت شناسی، بخش جامعه‌شناسی و برنامه ریزی اجتماعی، دانشکده اقتصاد، مدیریت و علوم اجتماعی، دانشگاه شیراز، شیراز، ایران.

چکیده

هدف از انجام این پژوهش، بررسی شهروندی محیط‌زیستی ساکنان 18 سال به بالای شهر شیراز و ارتباط آن با متغیر سرمایه فرهنگی بود. روش پژوهش، پیمایشی و ابزار گردآوری داده‌ها پرسشنامه بود. نمونه مورد مطالعه، 1045 نفر از ساکنان شهر شیراز بودند که با استفاده از روش نمونه‌گیری خوشه‌ای انتخاب شدند. برای ارزیابی اعتبار پرسشنامه از تحلیل عاملی و برای تعیین پایایی آن، از هماهنگی درونی ابزار به روش آلفای کرونباخ استفاده شد. نتایج پژوهش نشان داد متغیر‌های سرمایه فرهنگی، طبقه اجتماعی و میزان تحصیلات ارتباط مثبت و معناداری در سطح 99 درصد با متغیر شهروندی محیط‌زیستی دارند. همچنین، بین وضعیت شهروندی محیط‌زیستی زنان و مردان تفاوت معناداری وجود دارد. زنان، طبقات اجتماعی بالا و افراد با تحصیلات دکتری شهروندی محیط‌زیستی قوی‌تری نسبت به سایر گروه‌ها داشتند. در مجموع متغیرهای مستقل 4/21 درصد از تغییرات متغیر وابسته شهروندی محیط‌زیستی را تبیین می‌کنند که نشانه اهمیت متغیرهای مورد بررسی است.

کلیدواژه‌ها

اسمیت، فیلیپ (1387)، درآمدی بر نظریه فرهنگی معاصر، ترجمه حسن پویان، تهران: دفتر پژوهش‌های فرهنگی.
بابایی، یاور؛ فانی، مریم (1400)، «اثر مدیریت منابع انسانی سبز بر رفتار شهروندی زیست‌محیطی و رفتارهای حامی محیط‌زیست کارکنان هتل»، مطالعات مدیریت گردشگری، دوره شانزدهم، شماره پنجاه و شش، ص 47-35.
برک‌پور، ناصر؛ جهان سیر، فاطمه (1395)، «شهروندی محیط‌زیستی و تحلیل رفتار شهروندی در شهر قزوین»، هویت شهر، دوره دهم، شماره چهارم، ص 66-54.
پیری، مریم؛ قاسمی، ناصر (1388)، «بررسی حقوقی قضایی چگونگی و نقش اعمال حقوق شهروندی در محیط‌زیست»، علوم و تکنولوژی محیط‌زیست، دوره یازدهم، شماره سه، ص 212-205.
حسن‌پور، آرش؛ قاسمس، وحید (1395)، «ساخت، طراحی و برازش مدل و ارائة سنجه‌ای برای سنجش سرمایة فرهنگی»، جامعه‌شناسی ایران، دوره هفدهم، شماره دوازده، ص 95-55.
خبربان (1401)، کمبود آب مهم‌ترین بحران پیش رو کلان شهر‌ها، https://khabarban.com/.
خبرگزاری تسنیم (1401)، تکرار روزهای آلوده و گرم در شیراز؛ شاخص آلودگی به ۱۳۷ رسید، https://www.tasnimnews.com
خسروی کیا، ندا (1397) «بررسی رابطه پایگاه اجتماعی اقتصادی و میزان رفتارهای زیست محیطی شهروندان شهر ری»، سومین همایش ملی دانش و فناوری علوم کشاورزی، منابع طبیعی و محیط‌زیست ایران، تهران.
خوش‌بین، سپیده؛ زعیم‌دار، مژگان؛ موگویی، رکسانا؛ حجازی، رخشاد (1399)، «تبیین علل موثر بر رفتار دوست دارمحیط‌زیست با تکیه بر نقش جنسیت در شهروندان شهر تهران»، جامعه‌شناسی ایران، دوره بیست و یکم، شماره چهار، ص 148-123.
رستارخالد، امیر؛ مشکینی، قاسم؛ صادق، صالحی (1396)، «بررسی رابطه جهت‏ گیری ارزشی با شهروندی زیست ‏محیطی در بین شهروندان مناطق 3، 11 و 19 تهران»، توسعه اجتماعی، دوره دوازدهم، شماره یک، ص 58-37.
روحانی، حسن (1388)، «درآمدی بر نظریه سرمایه فرهنگی»، راهبرد، دوره سیزدهم، شماره پنجاه و سه، ص 35-7.
زارع، ابوذر؛ ریگی، فهیمه؛ احمدوند، مصطفی (1399)، «عوامل تبیین‌‌کننده نگرش و رفتار محیط‌زیستی هنرجویان هنرستان کشاورزی شهید مطهری شیراز»، آموزش محیط‌زیست و توسعه پایدار، شماره بیست و سه، ص 68-53.
زارع، بیژن؛ عابدینی، عیسی؛ حبیب‌پور، کرم (1400). «ارائه مدل ساختاری شهروندی زیست محیطی بر مبنای شهریت و سرمایه فرهنگی در بین شهروندان تبریز»،  جامعه شناسی اقتصادی و توسعه، سال دهم، شماره دو، ص 89-65.
سایت خبری تحلیلی شیراز 1400 (1401)، نابودی باغ ۱۱ هزار متری ناصری در کوچه ۵۹ قصردشت در کمتر از ۴ سال،  http://shiraz 1400.ir
صالحی امیری، سیدرضا (1386)، مفاهیم و نظریه‌های فرهنگی، تهران: ققنوس.
صالحی، صادق؛ امام‌قلی، لقمان (1391)، «بررسی تاثیر سرمایه اجتماعی بر رفتارهای زیست‌محیطی (مطالعه موردی: استان کردستان)»، مجله جامعه‌شناسی ایران، دوره سیزدهم، شماره چهار، ص 115-90.
صالحی، صادق؛ امام‌قلی، لقمان (1391)، «سرمایه فرهنگی و نگرش و رفتارهای زیست محیطی) مطالعه موردی: استان کردستان) »، مطالعات فرهنگی و ارتباطات، دوره هشتم، شماره بیست و هشت، ص 120-91.
صالحی، صادق؛ پازوکی نژاد، زهرا (1393)، «تحلیل اجتماعی نقش شهروندی محیط‌زیستی در مقابله با پیامدهای تغییر آب و هوا»، مطالعات جامعه‌شناختی شهری، دوره چهارم، شماره یازده، ص 145-127.
عابدی سروستانی، احمد؛ شهرکی، محمدرضا (1400)، «تحلیل نگرش کارکنان یگان حفاظت از جنگل ها
به­پارادایم جدید زیست محیطی مطالعه موردی: استان گلستان»، جغرافیا و برنامه‌ریزی محیطی، سال سی و سوم، شماره یک، ص 18-1.
عنایت، حلیمه؛ فتح‌زاده، حیدر (1388)، «رویکردی نظری به­مفهوم اکوفمینیسم»، مطالعات جامعه‌شناسی، دوره دوم، شماه پنجم، ص 63-45.
عیسی، جهانگیر (1390)، «محیط‌زیست و بحران آن؛ رویکردی قرآنی»، معرفت فرهنگی اجتماعی، شماره هفت، ص 84-63.
غلامی، علی اصغر؛ عباسی اسفجیر، علی اصغر؛ حیدرآبادی، ابوالقاسم (1399)، «سرمایه فرهنگی و رفتار زیست‌محیطی (مطالعه موردی شهر ساری)»، پژوهش اجتماعی، دوره دوازدهم، شماره چهل و هشت، ص 133-111.
فتحی، ابراهیم؛ دهقانپور فراشاه، طیبه (1399)، «بررسی سرمایه فرهنگی بوردیو و رشد در تعالیم دینی»، دین و سیاست فرهنگی، شماره چهاردهم، ص 211-185.
فرهمند، مهناز؛ شکوهی فر، کاوه؛ سیارخلج، حامد (1392)، «بررسی عوامل اجتماعی مؤثر بر رفتارهای زیست‌محیطی (مورد مطالعه: شهروندان شهر یزد)»، مطالعات جامعه­شناختی شهری، شماره دهم، ص 148-123.
فکوهی، ناصر (1381)، تاریخ اندیشه و نظریه‌های انسان‌شناسی، تهران: انتشارات بهجت.
فیروزجائیان گلوگاه، علی اصغر؛ و شفیعی، آزاده (1396)، «آسیب‌شناسی شهروندی زیست‌محیطی با تاکید بر بی‌تفاوتی زیست‌محیطی (مورد مطالعه: شهروندان شهر یزد)»، مطالعات جامعه‌شناختی شهری، دوره هشت، شماره بیست و پنج، ص 42-19.
قاسمی، یارمحمد؛ نامدار جویمی، احسان (1393)، «بررسی رابطه سرمایه فرهنگی و سرمایه نمادین فرهنگی (مطالعه موردی: دانشجویان دانشگاه دولتی ایلام»، فرهنگ ایلام، دوره پانزدهم، شماره چهل و پنج، ص 18-7.
قلی‌پور، سیاوش؛ امیری، نادر؛ تیزچنگ، مهسا(1393)، «زنان و بازتولید پدرسالاری (مطالعه موردی: شهر کرمانشاه)»، جامعه‌شناسی ایران، دوره پانزدهم، شماره چهار، ص 152-111.
گریفین، مایکل (۱۳۸۹)، مفاهیم کلیدی پیر بوردیو، ترجمه محمد مهدی لبیبی، تهران: نشرافکار.
مرادی، سهراب (1395)، «ارزیابی دانش، نگرش و رفتار مسوولانه دانشجویان نسبت به­محیط‌زیست (مطالعه موردی: دانشجویان دانشگاه پیام‌نور)»، انسان و محیط‌زیست، دوره پانزدهم، شماره چهار، ص 98-87.
مقیم، متین؛ قاسمی، مهدی، بادسار، محمد (1400)، «بررسی نقش میانجی نیت در تحلیل عوامل مؤثر بر رفتار محیط‌زیستی پایدار کشاورزان شهرستان زنجان: کاربرد تئوری رفتار برنامه‌ریزی‌شده»، آموزش محیط‌زیست و توسعه پایدار، شماره بیست و هفت، ص 22-9.
میرفردی، اصغر (1395)، «بررسی رابطه پایگاه اقتصادی- اجتماعی و احساس مسئولیت اجتماعی با رفتار محیط‌زیستی (مورد مطالعه: ساکنان نورآباد ممسنی)»، آموزش محیط‌زیست و توسعه پایدار، دوره پنجم، شماره یک، ص 114-101.
میرفردی، اصغر (1397)، « نگرش محیط‌زیستی و ارتباط آن با میزان دینداری در نورآباد ممسنی»، آموزش محیط زیست و توسعه پایدار، سال هفتم، شماره دو، ص 102-91.
میرفردی، اصغر؛ سلامتیان، درنا (1399)، «رفتار محیط‌زیستی دانشجویان دانشگاه شیراز و ارتباط آن با نگرانی محیط‌زیستی و منابع اطلاعاتی آگاهی محیط‌زیستی»، آموزش محیط زیست و توسعه پایدار، سال دهم، شماره دو، ص 151-131.
میرفردی، اصغر؛ سلامتیان، درنا (1400)، «بررسی رابطه هویت ملی و رفتار محیط‌زیستی در بین دانشجویان رشته های علوم انسانی دانشگاه شیراز»، مطالعات ملی، دوره بیست و دوم، شماره چهار، ص 159-137.
نبوی، سید حسین؛ مختاری، هشتی علی (1397)، «سرمایه فرهنگی و رفتارهای زیست‌محیطی خانواده‌های تهرانی»، مسائل اجتماعی ایران، دوره دوم، شماره نه، ص 232-209.
نوابخش، مهرداد (1385)، «بررسی مفهوم شهر و شهروند از دیدگاه جامعه شناسی»، جامعه‌شناسی، شماره پنج، ص 30-11.
هام، مگی (1382). فرهنگ نظریه‌های فمینیستی، ترجمه نوشین احمدی خراسانی و فیروزه مهاجر، تهران: انتشارت توسعه.
همتی، یونس (1394)، «بررسی رابطه سرمایه فرهنگی و گذران اوقات فراغت در بین اعضای انجمن‌های ادبی و هنری تبریز»، پایان نامه کارشناسی ارشد، دانشگاه پیام نور: مشهد.
Al-Shemmeri, T., & Naylor, L (2017), “Energy saving in UK FE colleges: The relative importance of the socio-economic groups and environmental attitudes of employees”, Renewable and Sustainable Energy Reviews, 68, pp 1130-1143.‏
Ardoin, N. M., Bowers, A. W., & Gaillard, E (2020), “Environmental education outcomes for conservation:  A systematic review”, Biological conservation, 241, pp 875-896.
Beaman, J (2016), “Citizenship as cultural: Towards a theory of cultural citizenship”, Sociology Compass, 10 (10): 849-857.‏
Bell, D. (2005), Liberal environmental citizenship, Environmental Politics, 14 (2), pp 179–194.
Berkowitz, A. R., Ford, M. E., & Brewer, C. A (2005), A framework for integrating ecological literacy, civics literacy, and environmental citizenship in Environmental education and advocacy: Changing perspectives of ecology and education, Cambridge University Press.
Bourdieu, P (1986), The Forms of Capital، in J. G. Richardson̒s, Handbook for Theory and Research for Sociology of Education.
Brown, M. B (2016), “Three approaches to environmental political theory”, Contemporary Political Theory, 15 (3), pp 21-28.‏
Dobson, A (2007), “Environmental Citizenship: Towards Sustainable Development”, Sustainable Development, 15 (5), pp 276-285.
Huttunen, J., & Albrecht, E (2021), “The framing of environmental citizenship and youth participation in the Fridays for Future Movement in Finland”, International journal of Geography, pp 199, pp 1-18.‏
Jagers, S. C., & Martinsson, J (2010). The value of citizenship-ecological citizens and pro-environmental behavior, University of Gothenburg.
Kim, S., &, Kim S (2010), “Comparative studies of environmental attitude and its determinants in three East Asia countries: Korea, Japan, and China”, International Review of Public Administration, 15 (1), pp 17-33.‏
Lange, F., & Siegfried, D (2019), “Measuring pro-environmental behavior: Review and recommendations”, Journal of Environmental Psychology, 63, pp 92-100.‏
Levy, A, Nir, O., & Yossi, L (2018), “Variables that influence the environmental behavior of adults”, Environmental Education Research, 24 (93), pp 307-325.‏
Mead, E (2013), Promoting Lasting Ecological Citizenship Among College Students, M. A. Thesis in Environmental Policy Design, Lehigh University, available in: http://preserve.lehigh.edu/etd.
Plumwood, V (1992), “Feminism and Ecofeminism: Beyond the Dualistic Assumptions of Women, Men and Nature”, The Ecologist, 22 (1), pp 8 -13.
‏Sépulchre, M (2017), Research about citizenship and disability: A scoping review, Disability and rehabilitation, 39 (10), pp 949-956.‏
Smith, M. J (1998), Ecologism: Towards ecological citizenship, Minneapolis: University of Minnesota Press.
Steward, F (1991), Citizens of Planet Earth, in G. Andrrews (Ed) Citizenship London: Lawrence and Wishart, pp 65-75.
Warren, K (1990), “The power and the promise of ecological feminism”, Environmental Ethics, 12 (2), pp 125-146.
Yin, C., Ma, H., Gong, Y., Chen, Q., & Zhang, Y (2021), “Environmental CSR and environmental citizenship behavior: The role of employees’ environmental passion and empathy”, Journal of Cleaner Production, 320, pp 1280-1305.‏
Zapata-Barrero, R (2016), “Diversity and cultural policy: cultural citizenship as a tool for inclusion”, International Journal of Cultural Policy, 22 (4), pp 534-552.‏