نوع مقاله : علمی

نویسندگان

1 استادیار دانشگاه گلستان

2 دانشیار دانشگاه تهران

10.22034/jsi.2020.243999

چکیده

مرزها محصول تاریخ، سیاست و قدرت اند و مرزنشینی اقتصاد و فرهنگ خاص خود را دارد.
بر این اساس یکی از مهمترین ویژگیهای مناطق کردنشین که بیش از سایر ابعاد زندگی مرزی
در سال های اخیر به صورت های گوناگونی در رسانه ها بازنمایی شده، اقتصاد مرزی و غیر رسمی
و مفاهیم خاص مرتبط بدان یعنی کولبری، بازارچه مرزی، قاچاق و . . . است. فهم این نوع
اقتصاد، به عنوان یک پدیده نیازمند بررسی دقیق علل، بسترها و مکانیسم هایی است که در نوعی
هم افزایی چندوجهی با هم پدیدة اقتصاد غیر رسمی را موجب شدهاند. در این پژوهش از میان
عوامل فوق بر بسترهایی تمرکز شده است که زمینه ساز اقتصاد غیر رسمی است. روش
پژوهش، کیفی از نوع اتنوگرافی انتقادی، نحوة جمع آوری اطلاعات روشهای ترکیبی (مصاحبه،
گفت وگو، فوکوس گروه و اسناد) و بستر مطالعه نیز بازار مرزی بانه بوده است. یافته های پژوهش
نشان داد که برایند کشاکش نیروهای سیاسی و موقعیت مرزی بانه نوعی اقتصاد تجاری و مرزی
در طول تاریخ بوده که بعد از سربرآوردن دولت مدرن، صورت غیر رسمی پیدا کرده و با تحولات
منطقه ای و جهانی تغییرات خاصی به خود میبیند. در عین حال مهمترین بسترهای زمینه ساز
این نوع اقتصاد را میتوان در چهار مقولۀ اصلی مشکلات محیطی، محدودیت منابع، قرابت
فرهنگی و سنت دینی میانه رو منتزع نمود. در پایان نیز بر اساس یافته های پژوهش حاضر، راه-
کارهایی سلبی و ایجابی ارائه شده است.

کلیدواژه‌ها

-          ابریشمی، عبدلله (1378)، مسئله کرد در خاورمیانه و عبدلله اوجالان، تهران: انتشارات توکلی.
-          امین زاده، فتاح (1390)، سه د سال میژووی ئابووری بانه، تهران: نشر آنا.
-          ایراندوست، منصور (1389)، "بررسی علل و عوامل موثر در پیدایش و گسترش قاچاق کالا در استان کردستان"، مجموعه مقالات  اولین همایش علمی-تخصصی قاچاق کالا در استان کردستان، دفتر
پژوهش­های کاربردی فرماندهی استان کردستان، صص 44-31.
-          ایرانی، جمال، وحدانی، اقبال، مشیر پناهی، کیهان و محمد زاده، جمال (1391)، استان­شناسی کردستان (اجرای آزمایشی)، تهران: شرکت چاپ و نشر کتاب­های درسی ایران، چاپ سوم.
-          باینگانی، بهمن (1392)،  صورتبندی اقتصادی، بازارچه­های مرزی مناطق کردنشین و تاثیرات آن بر نظم و امنیت، فصلنامه علمی-تخصصی دانش انتظامی کردستان، سال چهارم، شماره سیزدهم، صص 118-103.
-          بلیکی، نورمن (1384)، طراحی پژوهش‌های اجتماعی، ترجمه: حسن چاوشیان، تهران: نشر نی.
-          بنتون، تد، کرایب، یان (1384)، فلسفۀ علوم اجتماعی، ترجمه شهناز مسمی پرست و محمود متحد، تهران: انتشارات اگه.
-          پیشگاهی فرد، زهرا؛ قالیباف، محمد باقر؛ حیدری فر، محمد رئوف و حیدری، شهریار(1393)،  بسترهای ژئوپلیتیکی قاچاق کالا و ارز با تاکید بر بازارچه های مرزی (مطالعه موردی: استان کرمانشاه)،
پژوهش­های جغرافیای انسانی، دوره 46، شماره 3، صص 484-465.
-          توکلی، محمد رئوف (1363)، تاریخ و جغرافیای شهر بانه، تهران: نشر مولف.
-          خالق پناه، کمال و کریم زاده، هیوا (1398)، سوبژکتیویته شکننده در میانه بازار و دولت (مطالعه مردمنگارانه سوبژکتیویته در بانه)، دو فصلنامه مطالعات اقتصاد سیاسی بین الملل، دوره دوم، شماره اول، صص 117-92.
-          دانش­مهر، حسین، کریمی، علیرضا و هدایت، عثمان (1398)، زیست جهان مرزنشینان و سیاست­های گمرکی: درباب کول­بران شهرستان مریوان،  مجله مطالعات اجتماعی ایران، سال سیزدهم، شماره 2: صص 79-55.
-          سایر، اندرو (1393)، روش در علوم اجتماعی (رویکردی رئالیستی)، ترجمۀ عماد افروغ، تهران، پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی.
-          صفاری، امیر و موسی وند، جعفر (1391)، "امکان سنجی توسعه در شهر مرزی بانه در چارچوب مدل استراتژیک (SWOT)"، در مجموعه چکیده مقالات همایش ملی شهرهای مرزی و امنیت­ها، چالش­ها و رهیافت­ها، دانشگاه سیستان و بلوچستان.
-          فرجی راد، خدر؛ صمدزاده، حسن؛ تقی پور، حمیدرضا و کوهی، نادر (1397)، شناسایی و تحلیل بسترهای نهادی قاچاق کالا، پژوهش نامه نظم و امنیت انتظامی، سال یازدهم، شماره اول (پیاپی چهل و یکم)، صص 128-101.
-          فلیک، اووه (1387)، درآمدی بر پژوهش کیفی، ترجمۀ هادی جلیلی، تهران: نشر نی.
-          قادری، امید (1390)، "بازسازی معنایی پیامدهای فرهنگی تجارت مرزی: مطالعه موردی شهرستان مریوان"، پایان نامه کارشناسی ارشد رشته جامعه شناسی، دانشگاه کردستان، استاد راهنما: امید قادرزاده.
-          کتاب سبز (1363)، تهران: نشر تاریخ ایران، چاپ اول.
-          کرسول، جان دبلیو (1391)، «طرح پژوهش: رویکردهای کیفی، کمی و شیوه­ ترکیبی»، ترجمه حسن دانایی فرد و علی صالحی، تهران، مهربان نشر
-          کریمی، جلیل؛ خالق پناه، کمال و رحیمی، جلال الدین (1395)، بازخوانی انتقادی تاریخ (گفتمان کاوی تاریخ نگاری کردستان)، فصلنامه انجمن ایرانی مطالعات فرهنگی و ارتباطات، سال دوازدهم، شماره 43، صص: 36-13.
-          کوزر، لوئیس (1381)، «کاربرد نظریه­های کلاسیک در جامعه شناسی»، در کتاب آیندۀ بنیانگذاران جامعه شناسی، گردآوری و ترجمه غلامعباس توسلی، تهران: نشر قومس.
-          گیدنز، آنتونی (1394)، جامعه شناسی، ترجمه حسن چاوشیان، تهران: نشر نی.
-          مراد نژاد، جمال، پوربرات، حمیدرضا و باقری، وحید (1391)، "بررسی سازوکارها وروند توسعه­ی گردشگری خرید در مناطق مرزی ایران؛ مطالعه موردی شهر مرزی بانه"، اولین همایش ملی گردشگری و طبیعت گردی ایران زمین، صص 14-1.
-          نوری، ساسان و یارویسی، محمد (1389)، "کارکردهای پنهان و آشکار شبکه­های قاچاق کالا در استان کردستان"، مجموعه مقالات اولین همایش علمی-تخصصی قاچاق کالا استان کردستان؛ علل، پیامد و راهکارها، دفتر پژوهش های کاربردی فرماندهی انتظامی استان کردستان، صص 572-559.
-          وایت، راب و هینز، فیونا (1395)، جرم و جرم شناسی، ترجمه علی سلیمی، تهران: پژوهشگاه حوزه و دانشگاه.
-          شرافکندی، عبدالرحمن (1388)، هه­نبانه بورینه: فرهنگ کردی-فارسی، تهران: انتشارات سروش.
 
-          Blaikie, Norman (2007), Approaches to Social Enquiry, polity press, 2nd edition
-          Bloor, Michael & Wood, Fiona (2006), Keywords in Qualitative Methods: A Vocabulary of Research Concepts, London, Sage Publication
-          Davies, M Oonagh (2011), "Evidence-Based Practice in Nurture Groups: Using a Realistic Evaluation Framework to Explore Factors Affecting Practice and Suggest Future Training Direcions, A Thesis Submitted to Toward the Degree of Doctorate in Applied Educational And Child Psychology", School of Education, The University of Birmingham
-          Edwards, Mark Justin (2011), "the impact of school sport partnerships on primary schools: An in-depth evaluation, a thesis submitted in fulfillment of the requirements for the degree of Doctor of Philosophy", School of Applied Social Science, Durham University
-          Given, Lisa. M (ed.) (2008), The Sage Encyclopedia of Qualitative Research Methods, vol.1&2, London, Sage Publications.
-          Hardcastle, Mary-Ann, Usher, Kim & Holmes,Colin (2006),Carspecken’s Five Stage Qualitative Research Method: An Application to Nursing Research, in Qualitative Health Research, Vol.16, No. 1, PP: 151-161
-          Losby, J. L., Else, J . F., Kingslow, M. E., Edgcomb, E. L., Malm, E. T., Kao, V.( 2002). Informal Economy Literature Review. The Aspen Institute, Washington, DC.
-          Malone, Jo Rycroft, Fontenla, Marina, Bick, Debra and Seers, Kate (2010),Arealistic evaluation: the case of protocol-based care, implementation Science,5:38,pp:1-14
-          Marchal, Bruno (2012), Is realist evaluation keeping its promise? A review of published empirical studies in the field of health systems research, Evaluation 18 (2): pp. 192–212
-          Patton, Michael. Q. (2002), Qualitative research& Evaluation Methods (3rded), California U.S.A: Sage Publication.
-          Pawson, R. & Tilley, N. (1997), Realistic Evaluation. London: Sage
-          Sayer, A. (2000), Realism and Social Science. London: Sage
-          Thistleton, Lisa (2008), A realistic evaluation of the work of a speech and language therapy service in primary schools (the first schools project) using the perceptions of some of the important stakeholders (teachers, slts and parents), A thesis submitted to for the degree of Ed Psych D, The University of Birmingham.