نوع مقاله : علمی

نویسندگان

1 دانشگاه آزاد اسلامی، واحد سیرجان

2 دانشیار گروه زبان و ادبیات فارسی، واحد سیرجان، دانشگاه آزاد اسلامی، سیرجان، ایران (نویسنده مسئول)

3 استاد گروه زبان و ادبیات فارسی، واحد سیرجان، دانشگاه آزاد اسلامی، سیرجان، ایران

/10.22034/jsi.2020.246876

چکیده

ترانه‌ها به دور از پیچیدگی برای درک پیام‌ها، با استفاده از زمینه جذب کننده موسیقی توانسته‌اند پیام‌‌رسان هنری موثری برای عامه مردم باشند. پژوهش در ترانه‌ها به علت خاستگاه مردمی آن شیوه‌ای کارآمد برای فهم فرهنگ جامعه است، در این جستار به روش تحلیل محتوا، مقوله‌های سیاسی در ترانه‌های دوره پهلوی (1320– 1357) بررسی و طبقه‌بندی شده‌اند و به نمونه‌های آن‌ها ‌پرداخته‌ایم. ترانه، اصطلاحی عام است که به انواع قالب‌های شعری آهنگین یا همراه موسیقی به ویژه به تصنیف گفته می‌شود. یافته‌های پژوهش نشان می‌دهند که ترانه‌های سیاسی بخش قابل توجهی از ترانه‌ها را در برگرفته‌اند و بیشترین بسامد سیاسی در ترانه‌ها نیز در دهه چهل و پنجاه شمسی پدید می‌آید. این ترانه‌ها به بخش‌های ترانه‌های سیاسی معاصر و سرودهای سازمان‌های سیاسی تقسیم‌بندی می‌شوند. در این ترانه‌ها که با زندگی جامعه ارتباط دارند، تصاویری از بافت جامعه و سیاست با گفتمان اختناق و نارضایتی ارائه شده‌اند. پیام‌های اعتراضی نیز در این ترانه‌ها و تصنیف‌ها، به شکل یک شِکوه یا افشای همراه با ناامیدی از تغییر وضعیت موجود و گاه همچون دعوتی به یک مبارزه و فعالیت علیه وضع موجود بیان شده‌اند. مقولاتی که در این ترانه‌ها به کار رفته‌اند شامل انتقاد اجتماعی، میهن دوستی و پیوستگی ملی، اختناق و اعتراض، انقلاب و امید هستند.

کلیدواژه‌ها

آبراهامیان، یرواند (1378)، ایران بین دو انقلاب، چاپ دوازدهم، تهران: مرکز.
احمدی، مرتضی (1392)، کهنه‌های همیشه نو: ترانه‌های تخت حوضی، چاپ نهم، تهران: ققنوس.
بهروز، مازیار (1386)، تاملی بر شورشیان آرمان‌خواه، چاپ اول، تهران: اختران.
دیهیمی، ایرج (1395)، عالیجناب مهربان ترانه، چاپ اول، تهران: نگاه.
ذوالریاستین، شهاب (1382)، ترانه‌های فرهاد، چاپ دوم، تهران: نشر آبی.
کسرایی، سیاوش (1378)، از خون سیاوش، چاپ اول، تهران: سخن.
گلرویی، یغما (1384)، مرا به خانه‌ام ببر (گفتگو، گزینۀ ترانه‌ها، نقد و نظر دربارۀ ایرج جنتی عطایی)، چاپ اول، تهران: دارینوش.
فرانکفورد، چاوا و دیوید نچمیاس (1390)، روش‌های پژوهش در علوم اجتماعی، ترجمه فاضل لاریجانی و رضا فاضلی، چاپ نهم، تهران: سروش.
قنبری، شهیار (1379)، دریا در من، چاپ اول، تهران: جاویدان.
حبیبی‌نژاد، مهران (1383)، شور ترانه، چاپ اول، تهران: قطره.
جنتی عطایی، ایرج (1381)، زمزمه‌های یک شب سی ساله، چاپ اول، تهران: کتاب مهر.
سماکار، عباس (1381)، من یک شورشی هستم، چاپ اول، تهران: مهر اندیش.
شریعتی، سارا و سعید مهدوی مزده (1399)، بررسی جامعه‌شناختی زمینه‌های تحول موسیقی در ایران دهه 50 شمسی، جامعه‌شناسی هنر و ادبیات، دوره 21، شماره 1، صص 91 – 126.
شجریان، محمد رضا و شهرام ناظری (1357)، چاووش 2، نوار صوتی، تهران: کانون چاووش.
صالحی، انوش (1382)، راوی بهاران، چاپ دوم، تهران: قطره.
کاووسی، ولی الله (1384)، ساز مهجور، نبوغ خاموش، روزنامه همشهری، شماره 3783، 10 شهریور، ص 20.
 کریپندورف، کلوس (1391)، تحلیل محتوا: مبانی روش‌شناسی، ترجمه هوشنگ نایبی، چاپ ششم، تهران: نی. 
کهندل، وحید (1398)، چون بوی تلخ خوش کندر، زندگی‌نامه فرهاد مهراد، چاپ اول، تهران: ماهی. کیوی، ریموند و لوک وان کامپنهود (1384)، روش تحقیق در علوم اجتماعی ( نظری و عملی)، ترجمه عبدالحسین نیک گهر، چاپ هشتم، تهران: توتیا.
مشکین قلم، سعید (1378)، تصنیف‌ها و ترانه‌ها و سرودهای ایران زمین، چاپ دوم، تهران: خانه سبز. ملک، مهدی (1393)، این ترانه بوی نان نمی‌دهد، سرگذشت ترانه معترض در ایران، بی جا.
محمدپور، احمد (1392)، روش تحقیق کیفی ضد روش 2: مراحل و رویه‌های علمی در روش‌شناسی کیفی، چاپ دوم، تهران: جامعه‌شناسان.
ناشناخته (1359)، سرود کوهستان، چاپ اول، تهران: سازمان کوهنوردی دانشکده‌ ادبیات دانشگاه تهران. _____ (1360)، شراره‌های آفتاب، نوار صوتی، تهران: ابتکار.
 
Abrahamian, Y (1999), Iran between Two Revolutions, Twelfth Edition, Tehran: Center.
Ahmadi, M (2013), Old and New: Old Songs of Takht-e-Hawzi, Ninth Edition, Tehran: Phoenix.
Behrooz, M (2007), A Reflection on the Ideal Rebels, First Edition, Tehran: Akhtaran.
Behrouz, M (2007), A Reflection on the Ideal Rebels, First Edition, Tehran: Akhtaran.
Deihimi, I (2016), Your Excellency Mehraban Taraneh, first edition, Tehran: Negah.
Frankford, C and David Nachmias (2011), Research Methods in Social Sciences, translated by Fazel Larijani and Reza Fazeli, ninth edition, Tehran: Soroush.
Ghanbari, S (2000), The Sea in Me, First Edition, Tehran: Javidan.
Golroei, Y (2005), Take Me Home (Conversation, Song Selection, Critique and Commentary on Iraj Jannati Ataei), First Edition, Tehran: Darinoosh.
Habibinejad, M (1999), Shoor Taraneh, first edition, Tehran: Qatreh.
Jannati Ataei, I (2002), The Whispers of a Thirty-Year-Old Night, First Edition, Tehran: Mehr Book.
Kasraei, S (2000), From the blood of Siavash, first edition, Tehran: Sokhan.
Kavousi, V (2005), "Abandoned Instrument, Silent Genius", Hamshahri Newspaper, No. 3783, 10 September, p.20.
 Khandel, V (1398), Because the bitter smell of frankincense, Biography of Farhad Mehrad, first edition, Tehran: Mahi.   
Khandel, V (2020), Because the bitter smell of frankincense, Biography of Farhad Mehrad, first edition, Tehran: Mahi.
Kiwi, R and Luke van Campenhud (2005), Research Methods in Social Sciences (Theoretical and Practical), translated by Abdolhossein Nikgohar, 8th edition, Tehran: Totia.
Krippendorf, K (2012), Content Analysis: Fundamentals of Methodology, translated by Houshang Naebi, sixth edition, Tehran: Ney.
Malek, M (2014), This song does not smell of bread, the story of the protesting song in Iran, misplaced.
Meshkin Ghalam, S (1999), Compositions, Songs and Hymns of Iran, Second Edition, Tehran: Green House.
Mohammadpour, A (2013), Qualitative Research Method vs. Method 2: Scientific Steps and Procedures in Qualitative Methodology, Second Edition, Tehran: Sociology.
Salehi, A (2003), Ravi Baharan, second edition, Tehran: drops.
Samakar, A (2002)), I am an insurgent, first edition, Tehran: Mehr Andish.
Sarafraz, A (2002), From Roots to Forever, First Edition, Tehran: Varjavand.
Shariati, S and Mahdavi Mazdeh, S (2021), Sociological study of the fields of music development in Iran in the 1950s, Sociology of Art and Literature, Volume 21, Number 1, pp. 91-126.
Unknown (1980), Mountain Anthem, First Edition, Tehran: Mountaineering Organization, Faculty of Literature, University of Tehran.
Zolriastin, S (2003), Farhad Songs, Second Edition, Tehran: Abi Publishing.
________ (1981), The Flares of the Sun, Audio Tape, Tehran: Pioneer.