نوع مقاله : علمی

نویسندگان

1 دانشجوی دکترای تخصصی جامعه‌شناسی، واحد علوم و تحقیقات، دانشگاه آزاد اسلامی، تهران، ایران

2 دانشیار عضو هیات علمی پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات اجتماعی

3 دانشیار پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات اجتماعی جهاددانشگاهی

/10.22034/jsi.2021.532760.1450

چکیده

هر نوع سیاست‌گذاری اجتماعی مستلزم شناسایی دقیق موضوع است. ایران در طی دهه‌های مختلف سیاست‌های متفاوتی در ارتباط با کنترل جمعیت اتخاذ و اجرا نموده است. این سیاست‌ها و اقدامات و برنامه‌های مرتبط با آن‌ها تاثیرات و پیامدهای بسیار عمیقی بر خانواده و سلامت اعضای این کوچک‌ترین واحد اجتماعی و بالاخص زنان داشته است. هدف این پژوهش، شناسایی سیاست‌های نظام جمهوری اسلامی در خصوص جمعیت و پیامدهای آن بر بارداریِ ناخواسته زنان می‌باشد. روش این پژوهش، نظریه داده بنیاد می‌باشد که اطلاعات مورد نیاز آن از طریق مصاحبه نیمه ساختار یافت با 23 نفر از مشارکت کنندگانی که سابقه بارداری ناخواسته را داشتند به دست آمده است. شیوه انتخاب مشارکت کنندگان، هدفمند و در دست‌رس و تعیین تعداد آن‌ها با رسیدن به مرحله اشباع، تعیین شد. از مجموع 850 داده‌ خام، 452 مفهوم، 47 خرده مقوله و 15 مقوله اصلی از داده‌های اولیه استخراج شد. در نهایت دو پدیده محوری " نارضایتی از مداخله جویی دولتی" و " پشیمانی"، و پدیده انتخابی "بارداری‌های تحمیلی" به عنوان پدیده اصلی که بقیه مقولات را پوشش می‌داد، انتخاب شد. نتایج پژوهش نشان داد که مهم‌ترین عوامل بوجود آوردن بارداری‌های تحمیلی در مشارکت کنندگان، تحمیل هزینه‌های جلوگیری به زوجین می‌باشد. شرایط مداخله‌گر این پدیده "فقر و گرانی" می‌باشد. استراتژی‌های مشارکت کنندگان عبارت بود از درخواست بسته‌های حمایتی خاص و سرکوب خواسته‌ها که پیامد‌های این پدیده، فشار بر قشر کم درآمد و نارضایتی می‌باشد.

کلیدواژه‌ها

اسمعیل‌زاده ساعیه، سارا و دیگران،‌‌ ( 1397)، مروری بر تأثیرات اقتصادی-اجتماعی حاملگی ناخواسته از دیدگاه بهداشت و باروری، مجله علمی-پژوهشی دانشگاه علوم پزشکی البرز، دوره‌‌ 7، ویژه-نامه: 22-11
بارنز، هری المر؛ بکر، هوارد،‌‌ (1390)، تاریخ اندیشه­ی اجتماعی از جامعه­ی ابتدایی تا جامعه­ی جدید، چاپ پنجم، مترجمان جواد یوسفیان و علی­اصغر مجیدی، تهران: انتشارات امیرکبیر
بهنام، جمشید،‌‌ (1346)، جمعیت­شناسی عمومی، جلد دوم، تهران: موسسه­ی مطالعات و تحقیقات اجتماعی
تمنا، سعید،‌‌ (1393)، مبانی جمعیت­شناسی، چاپ دوازدهم، تهران: انتشارات دانشگاه پیام نور
خیریت، میترا؛ زمانی علویجه، فرشته و همکاران،‌‌ (1393)، دلایل ناخواسته تلقی شدن یک بارداری: مطالعه کیفی، فصلنامه علمی پژوهشی بهداشت و ارتقای سلامت، سال دوم، شماره 2: 164- 153
حسینی، حاتم؛ بگی، بلال،‌‌ (1392)، تحلیل تمایز عوامل مؤثر بر استفاده از وسایل پیش‌گیری از حاملگی در میان زنان کرد- شهر مهاباد، مجله جامعه شناسی ایران، دوره 14، شماره 2: 175- 151
حیدری، سیامک؛ حبیب الله، زنجانی؛ ساروخانی، باقر،‌‌ (1395)، توسعه اجتماعی و سیاست‌های جمعیتی در ایران‌‌ (بعد از انقلاب، از سال 1357 تا 1385)، پژوهشنامه مددکاری اجتماعی دانشگاه علامه طباطبایی، شماره 5: 47-1
دماری، بهزاد،‌‌ (1397)، نقشه راه حوزه بهداشت در نظام سلامت ایران، فصلنامة علمی ـ پژوهشی رفاه اجتماعی، سال هجدهم، شماره 7: 30- 9
غمامی، محمد مهدی؛ مهاجری، مریم؛ جاوید، محمدجواد؛ حکمت نیا، محمود،‌‌ (1398)، آسیب شناسی سیاست‌های تقنینی جمعیتی جمهوری اسلامی ایران و ارائه شاخص‌های مطلوب، مطالعات راهبردی زنان، دوره 22، شماره 86 : 58-3
زنجانی، حبیب­الله،‌‌ (1371)، جمعیت و توسعه، تهران: مرکز مطالعات و تحقیقات شهرسازی و معماری ایران
قاراخانی، معصومه،‌‌ (1394)، شاخص­های سنجش وضعیت خانواده، مبنایی برای سیاست­گذاری اجتماعی، مطالعات جامعه­شناختی‌‌ (نامه علوم اجتماعی) دانشگاه تهران، دوره 22، شماره 2: 149-125
کاردوانی، راحله؛ تاج مزینانی، علی اکبر؛ میرخانی، عزت السادات؛ سجادی، سید مهدی،‌‌ (1396)، تبیین الگوهای سیاستی و تحولات سیاست گذاری اجتماعی ایران درحوزة «مادری/ اشتغال»، پژوهش نامه زنان، دوره 8، شماره 22: 64-37
کلانتری، صمد،‌‌ (1375)، مبانی جمعیت شناسی، تهران: نشر مانی
منصوریان، سیدمحمدکریم؛ منصوریان، سیدمحمدعلی؛ مرادی، مهناز،‌‌ (1389)، بررسی عوامل مرتبط با بارداری ناخواسته در بین زنان باردار 15-49 ساله در شهر شیراز، فصلنامه تخصصی علوم اجتماعی دانشگاه آزاد اسلامی، واحد شوشتر، سال چهارم، پیش شماره 10: 210-177
نینوایی، مژگان؛ احمدی، گلنوش؛ سلطانی، حمیدرضا،‌‌ (1397)، بررسی رضایتمندی زنان از عملکرد وزارت بهداشت در زمینه مدیریت باروری و ارتباط با عوامل فردی، مجله علمی پژوهشی سازمان نظام پژشکی، دوره 36، شماره 3: 159-152
Bongaarts, J,‌‌ (2003), Completing the Fertility Transition in the Developing World: The Role of Educational Differences and Fertility Preferences
Graham, M; Hill,E;Shelly,J&Taket,A‌‌ (2013),"why are childless women? findings from an exploratory studing Victoria, Austalia",Journal of social Inclusion, 4‌‌ (1)
Purcell, Carrie,‌‌ (2015), The Sociology of Women’s Abortion Experiences: Recent Research and Future Directions, University of Glasgow, Pages 1-14
Silverman, D,‌‌ (2013), Doing Qualitative Research: A Practical Handbook
Vakili M, Shahbazi H, Dehghani MH , The Prevalence of Unintended Pregnancies and its Related Demographic Factors in Hospitals of Yazd City ,2008, Journal of Health faculty 2010;9‌‌ (4):36-23
Weeks, John R,‌‌ (2012), Population-An Introduction to Concepts and Issues, San Diego State University, Wadsworth Published, USA
Zofei davander, Ann,Et ell,‌‌ (2020), Who makes the decision to have children? Couples’ childbearing intentions and actual childbearing, Advances in Life Course Research, Volume 43, 100286