نوع مقاله : پژوهشی

نویسندگان

1 استادیار گروه آموزشی جامعه‌شناسی، دانشکده ادبیات و علوم انسانی، دانشگاه شهید بهشتی، تهران، ایران

2 دانشجوی دکتری گروه آموزشی جامعه‌شناسی، دانشکده ادبیات و علوم انسانی، دانشگاه شهید بهشتی، تهران، ایران

3 دانشیار گروه آموزشی انسان‌شناسی، دانشکده علوم اجتماعی، دانشگاه تهران، تهران، ایران

4 دانشیار گروه آموزشی تغذیه جامعه، دانشکده علوم تغذیه و صنایع غذایی، دانشگاه شهید بهشتی، تهران، ایران

10.22034/jsi.2022.550912.1558

چکیده

در این پژوهش علل ساختاری برخی عادت‌های پزشکان همچون نگاه‌نکردن و کالایی‌دیدن بیمار را با استفاده از نظریۀ زمینه‌ای چندگانه دنبال کردیم. داده‌های پایۀ پژوهش از مصاحبه با پزشکان، بیماران، دانشجویان پزشکی و متخصصان حوزۀ سلامت، برای رسیدن به دیدگاه‌های همه‌جانبه بدست آمده است. یافته‌های ما سه عامل اصلی را نشان می‌دهند: نخست اینکه ساختار قدرت در نظام درمان از طریق دو سازوکار ارتباطی-زبانی، یعنی سکوت ممتد و سخن‌گفتنِ مقطعی با زبان تخصصی، در رابطۀ پزشک با بیمار بروز یافته و به رسوبات فرهنگی و عادت‌وارۀ پزشکی بدل شده است. دومین عامل به سیاست‌گذاری‌های عرصۀ سلامت برمی‌گردد که در آن بارِ کاری پزشکان، در عمل کمترین زمان و انرژی ممکن برای تعامل را باقی می‌گذارد. در نهایت انکشاف منطق سرمایه در این حوزه، به عنوان عاملی شناخته شد که امکانات، تجهیزات و دانشِ درمانی را به نیرویی قدرتمند و مستقل در مقابل بیماران و نیروهای درمان بدل کرده است.

کلیدواژه‌ها

اخوان بهبهانی، علی؛ طریقت، محمدحسن؛ حسن‌زاده، علی (1384)،«اصول و مبانی سیاست ملی سلامت ایران بر اساس مطالعات تطبیقی»، دفتر مطالعات اجتماعی مرکز پژوهش‌های مجلس، شماره مسلسل 7576.
اسکمبلر، گراهام (1396). هابرماس، نظریه انتقادی و سلامت. مترجم: حسینعلی نوذری. تهران: انتشارات علمی و فرهنگی.
امینی، میلاد؛ موسوی، سید محمدهادی؛ محمدنژاد، سید محسن (1388)، «بررسی میزان آگاهانه بودن رضایت کسب شده از بیماران بستری در بیمارستان‌های منتخب دانشگاه علوم پزشکی تهران در سال 1387»، مجله اخلاق و تاریخ پزشکی، شماره سوم، 61-69.
انصاری‌پور، محمد؛ ناصری، محسن؛ اصفهانی، محمدمهدی؛ نبی پور، ایرج؛ رخشانی، فاطمه (1396)،«مدرنیته و سنت در پزشکی»، فصلنامه تاریخ پزشکی، سال نهم، شماره سی‎ام، 139-167.
ایلیچ، ایوان (1354)، قتل عام پزشکی در پزشکی آفت‌زا، ترجمه و تألیف داور شیخاوندی، تهران: جار.
آسمانی، امید (1391)، «نگاهی به مدل‌های ارتباطی پزشک-بیمار و چالش‌های مرتبط با آن»، مجله ایرانی اخلاق و تاریخ پزشکی، دوره پنجم، شماره 4، 33-46.
پالیزدار، سپیده؛ زردار، زرین (1400)،«ارتباط پزشک و بیمار در شبکۀ روابط میان‌فرهنگی: تجربه درمان در محیط‌های چندفرهنگی بیمارستان‌های دولتی تهران»، فصلنامه مطالعات فرهنگ-ارتباطات، شماره 53، سال 22، 71-94.
داودی، نیره (1396)،«فرهنگ پترنالیسم در بخش اورژانس: اتنوگرافی انتقادی»، رساله به جهت دریافت درجه دکتری تخصصی به راهنمایی ناهید دهقان نیری، دانشگاه علوم پزشکی تهران، دانشکده پرستاری و مامایی.
شاکری‌نیا، ایرج (1388)،«ارتباط پزشک-بیمار و نقش آن در رضایت‌مندی بیماران از فرآیند درمان»، مجله اخلاق و تاریخ پزشکی، شماره 3، 9-16.
شفعتی، معصومه؛ زاهدی، محمد جواد (1391)، «بررسی الگوهای زیستی، روانی و اجتماعی رابطۀ پزشک و بیمار: گذر از الگوی زیست پزشکی» نشریۀ اخلاق زیستی، شماره 5، 151 - 186.
شفعتی، معصومه؛ زاهدی، محمدجواد (1392)،«تبیین جامعه شناختی رابطه ی پزشک و بیمار (مطالعه ی کیفی در شهر اهواز)»، مجله مطالعات اجتماعی ایران، دوره ی هشتم، شماره 1، 105-137.
فوکو، میشل (1390)  پیدایش کلینیک. ترجمه یحیی امامی. تهران: نقش و نگار.
قاضی طباطبایی، محمود؛ ودادهیر، ابوعلی، محسنی تبریزی، علیرضا (1386)، «پزشکی شدن به مثابه بازی: تحلیلی بر برساخت اجتماعی مسائل انسانی»، پژوهشنامه علوم انسانی، شماره 53، 289-334.
کرل، هوی (1392). بیماری. ترجمه احسان کیانی خواه. تهران: نشر گمان.
لاریجانی، باقر (1392). پزشک و ملاحظات اخلاقی. تهران: انتشارات برای فردا.
مارکس، کارل (1394). جلد 1 سرمایه نقد اقتصاد سیاسی. ترجمه حسن مرتضوی. تهران: نشر لاهیتا.
ودادهیر، ابوعلی؛ علایی، محمدحسن؛ علائی خرائم، رقیه (1391)، «اهمیت جهان‌زیست در مناسبات بیمار و پزشک: پژوهشی کیفی در الگوهای مشاوره پزشکان با بیماران مراجع از روستا به شهر در اردبیل». نشریه توسعۀ روستایی. دوره 4، شماره 1، 71-84.
Arora N. (2003). "Interacting with cancer patients: the significance of physicians' communication behavior". Social Science & Medicine 57(5): 791–806.
Beauchamp, T., & Childress, J. (2001). Principles of biomedical ethics. New York, NY: Oxford University Press.
Emanuel, E. J., & Emanuel, L. L. (1992). Four models of the physician-patient relationship. Jama, 267(16), 2221-2226.
Freidson, E. (2015). Profession of Medicine. 1970. New York: Dodds Mead.
Goldkuhl, G., & Cronholm, S. (2018).” Adding Theoretical Grounding to Grounded Theory: Toward Multi-Grounded Theory”. International Journal of Qualitative Methods, 17(1).
Haque, O. S., & Waytz, A. (2012). “Dehumanization in medicine: Causes, solutions, and functions”. Perspectives on Psychological Science, 7(2), 176-186.
Hughes, J. (1994).” Organization and information at the bed-side (Doctoral dissertation”, PhD thesis, University of Chicago.
Hultgren, G., & Goldkuhl, G. (2013). “How to research e-services as social interaction: Multi-grounding practice research aiming for practical theory”. Systems, Signs & Actions, 7, 104–120.
Mishler, E. G. (2005). “Patient stories, narratives of resistance and the ethics of humane care: a la recherche du temps perdu”. Health, 9(4), 431-451.
Nancy Carter, R. N., Bryant-Lukosius, D., & Alba DiCenso, R. N. (2014).” The use of triangulation in qualitative research”. Oncology nursing forum (Vol. 41, No. 5, p. 545). Oncology Nursing Society.
Ozar, D. T. (1984). “Patients' autonomy: Three models of the professional-lay relationship in medicine”. Theoretical medicine5(1), 61-68.
Parsons, T. (1951). “Illness and the role of the physician: a sociological perspective”. American Journal of orthopsychiatry, 21(3), 452.
Roter, D. (2006). “The patient-physician relationship and its implications for malpractice litigation”. J. Health Care L. & Pol'y, 9, 304.
Timonen, V., Foley, G., & Conlon, C. (2018). “Challenges when using grounded theory: A pragmatic introduction to doing GT research”. International Journal of Qualitative Methods, 17, 1–10.