نوع مقاله : پژوهشی
نویسنده
استادیار/ مؤسسه مطالعات فرهنگی و علوم اجتماعی وزارت علون
چکیده
هدف اصلی مقالۀ حاضر بررسی مسئلۀ بیگانگی با قوانین در فرهنگ ایران است. برای این منظور، وضعیت قانون در دانشگاه، به‌مثابه یکی از مهم‌ترین نهادهای تربیتی شهروند قانون‌مدار، مطالعه می‌شود. برای نیل به این هدف، دو سلسله پژوهش توسط نگارنده پیرامون فرهنگ دانشگاه انجام‌شده است. در پژوهش اول، تخلف‌های دانشجویی در سه حوزۀ سیاسی، اخلاقی، و آموزشی بررسی‌شده است. در پژوهش دوم، رویارویی اساتید دانشگاه با قوانین نظارتی بر کیفیت علمی آنان مطالعه شد. هر دو پژوهش به شیوۀ کیفی و داده‌ها به روش مصاحبۀ عمیق به دست آمد. بر اساس نتیجه‌گیری، دانشگاه به‌مثابه یکی از مهم‌ترین نهادهای تربیت سوژه‌های متخصص و شهروندان قانون‌مدار دچار تولید ایجاد ازخودبیگانگی در دانشجویان و اساتید نسبت به قوانین دانشگاه است. بنابراین، اگر در فرهنگ مدرن غرب- بر اساس فرهنگ مصرف‌گرایی –قانون حافظ فردگرایی است، در ایران گریز از قانون برای مدیریت موقعیت خود به فردگرایی معکوس منجر شده است.
کلیدواژه‌ها
1. آقایوسفی، علیرضا؛ صفاری نیا، مجید؛ عباسپور، پرستو (1394)، «بررسی آمادگی اعتیاد بهمواد مخدر در دانشجویان پزشکی: نقش مؤلفه‌های ذهنی خشم»، مجله اعتیاد پژوهی، سال نهم، شماره 35، ص 25_36.
2. آبراهامیان، یرواند (1399)، مقالاتی در جامعه‌شناسی سیاسی ایران، مترجم سهیلا ترابی، تهران: شیرازه.
3. احمد، خامسان؛ محمداصغر، امیری (1390)، «بررسی تقلب تحصیلی در میان دانشجویان دختر و پسر»، مجله اخلاق در علوم و فناوری، سال ششم، شماره 1، ص 53-61 .
4. استوار، مجید (1396)، انقلاب اسلامی و نبرد نمادها، تهران: نشر نگاه معاصر.
5. اسنادی از انجمن‌ها و مؤسسه‌های فرهنگی اجتماعی دورۀ رضاشاه (1392)، تهران: معاونت ارتباطات و اطلاع‌رسانی دفتر ریاست‌جمهور مرکز، پژوهش و اسناد.
6. احمدنیا، هادی؛ مدقالچی، علی؛ و فرج زاده، محمدرضا (1393)، «رابطه بین رفتارهای پرخطر رانندگی و گرایش بهقانون گریزی رانندگان ناوگان حمل و نقل برون شهری»، مطالعات پژوهشی راهور، شماره 9، ص 72-53.
7. بشیریه، حسین (1389)، موانع توسعۀ سیاسی در ایران، تهران: گام نو.
8. بشیریه، حسین (1399)، زمینه‌های اجتماعی انقلاب ایران، مترجم علی اردستانی، تهران: نگاه معاصر.
جلیلیان، افسانه منصوری؛ یزدان‌بخش، کامران (1393)، «پیش‌بینی گرایش بهسوءمصرف مواد مخدر بر اساس طرح‌واره‌های ناسازگار اولیه و کمال‌گرایی در دانشجویان»، مجله اعتیاد پژوهی، سال هشتم، شماره 32، ص. 51-62.
چند رفتار منتخب اجتماعی ایرانیان (1401)، بازیابی از http://ircud.ir/hhedfj.
حکیما، موسوی؛ موسوی، سید علی‌محمد (1392)، « شیوع مصرف و وابستگی بهمواد مخدر و عوامل جمعیت شناختی مرتبط با آن در دانشجویان دانشگاه بین‌المللی امام خمینی قزوین»، دانش انتظامی قزوین، شماره 5، ص. 88-108.
حیدری، کامران (1390)، «عوامل اجتماعی مؤثر بر مصرف مواد مخدر در بین دانشجویان (مطالعه موردی دانشجویان پسر دانشگاه رازی کرمانشاه)»، دانش انتظامی کرمانشاه، شماره 5، ص 103-127.
خوش‌طینت، ولی اله (1391)، « تأثیر التزام عملی بهعتقادات اسلامی از طریق سبک زندگی سالم بر گرایش دانشجویان بهمصرف مواد مخدر»، روانشناسی سلامت، سال یکم، شماره 2، ص 46 -59.
خدایاری، سیاوش؛ جهانبخش، اسماعیل؛ و حقیقتیان، منصور (1396)، «رابطۀ سرمایۀ اجتماعی با قانون‌گریزی؛ تبیینی جامعه‌شناختی»، مدیریت سرمایه اجتماعی، سال چهارم، شماره 2، ص 282-265.
دولت و سیاست فرهنگی در جمهوری اسلامی ایران (1396)، تهران: برهان.
رینگر، مونیکا ام (1393)، آموزش، دین، و گفتمان اصلاح فرهنگی در دوران قاجار، تهران: ققنوس.
راسخ، کرامت الله (1397)، سنت‌گرایی بازتابی، تهران: نشر آگاه.
رضایی، محمد (1384)، «میزان و نوع عوامل مؤثر بر قانون گریزی»، جامعه شناسی ایران، سال ششم، شماره 3، ص 69-47.
سماوی، سید عبدالوهاب؛ حسین چاری، مسعود (1388)، «سوءمصرف مواد مخدر و پایگاه هویت در دانشجویان»، روانشناسی تحولی، سال پنجم، شماره 20، ص 323 – 332.
سراج زاده، سید حسین؛ فیضی، ایرج (الف 1386)، «مصرف مواد مخدر و مشروبات الکلی در بین دانشجویان دانشگاه‌های دولتی در سال تحصیلی 1382 -1381»، رفاه اجتماعی، دوره سیزدهم، شماره 25، ص 85 – 110.
سراج زاده، سید حسین؛ فیضی، ایرج (ب 1386)، «عوامل اجتماعی مؤثر بر مصرف تریاک و مشروبات الکلی در بین دانشجویان»، مطالعات جامعه‌شناختی، دوره سی و یکم، شماره 1، ص 81 – 102.
سراج‌زاده، سید حسین و جواهری، فاطمه و فیضی، ایرج (1395)، نگرش‌ها و رفتار دانشجویان، تهران: پژوهشکدۀ مطالعات فرهنگی و علوم اجتماعی.
سعیدی رضوانی، محمود، و غلامی، فاطمه (1401)، «آیندۀ زیست اخلاقی ایرانیان در پرتوِ عرفی‌شدن و سکوت: (تحلیل واکنش دانشجویان در مواجهه با امر حجاب در گروه مجازی»، آینده پژوهی انقلاب اسلامی، سال سوم، شماره1، ص 41-74.
شیانی، ملیحه، و صدیقی، فاطمه (1393)، «نگرش بهانگارۀ هنجارین شهروندی "شهروند خوب" کیست؟»،
جامعه شناسی ایران، دوره پانزدهم، شماره 4، ص 110-71.
شعاع کاظمی، مهرانگیز (1390)، «رابطه بین آگاهی نسبت بهمواد روان‌گردان و مصرف آن در دانشجویان رشته‌های علوم انسانی »، مطالعات روان‌شناختی، دوره هفتم، شماره 1، ص 33-48.
صادقی، علیرضا (1397)، زندگی روزمرۀ تهی‌دستان شهری، تهران: نشر آگاه.
طاهری کیا، حامد (الف1400)، ایران بهسوی جمهوری اسلامی، تهران: نقد فرهنگ.
طاهری کیا، حامد. (ب1400)، «پروژۀ تطهیر فرهنگ شنیداری و میدان موسیقی در دهۀ شصت ایران»، مطالعات فرهنگ – ارتباطات، doi: 10.22083/jccs.2021.241115.3141
طاهری کیا, حامد. (ت1400)، «زیست فرهنگی اساتید دانشگاه بهمثابۀ زیست از دست رفته»، مطالعات فرهنگی و ارتباطات، دوره هفدهم، شماره63، ص 129-151.
طاهری کیا، حامد (1398) «مسئلۀ ترس از موقعیت سیاسی در دانشگاه»، تحقیقات فرهنگی، دوره دوازدهم، شماره 3، ص 153-178 .
طاهری کیا، حامد (در دست چاپ)، تکوین سوژۀ سیاسی در دانشگاه پساانقلابی، تهران: گام نو.
علیرضا، آقایوسفی؛ مجید، صفاری نیا؛ پرستو، عباسپور (1394)، «بررسی آمادگی اعتیاد بهمواد مخدر در دانشجویان پزشکی: نقش مؤلفه‌های ذهنی خشم»، اعتیاد پژوهی، دوره نهم، شماره 35، ص 25-35.
علیوردی نیا، اکبر؛ رستمیان، آفاق؛ خاکزاد، زینب (1394)، «نقش متغیرهای فشار در تبیین نگرش نسبت بهمصرف الکل: مطالعه‌ی موردی دانشجویان»، علوم اجتماعی (دانشگاه فردوسی مشهد)، شماره 25، ص 299-323.
عزیز‌ی‌مهر، خیام (1398)، وضعیت عدالت در ایران بعد از انقلاب. بازیابی از: http://ircud.ir/hhedfj.
عزیزی، سلام، و پرتوی، لطیف (1394)، «تحلیل جامعه‌شناختی عوامل مرتبط با میزان قانون‌گریزی شهروندان شهر مریوان در سال 94-1393»، مطالعات جامعه شناسی، دوره هشتم، شماره 29، ص 133-113.
عشایری، طاها؛ عباسی، الهام؛ نطقی کاشانی، علیرضا؛ و پیرحاجاتی، نرگس (1394)، «بررسی عوامل اجتماعی - فرهنگی موثر بر قانون گریزی شهروندان استان اردبیل»، پژوهش‌های دانش انتظامی، سال هفدهم، شماره 3، ص 194-171.
کاظمی، عباس و رضایی، محمد (1388)، «شهر بی‌انضباط و محدودیت‌های ظهور شهروندی در ایران». مطالعات اجتماعی ایران. سال سوم، شماره 2، ص 30-16.
قیصری، علی، و نصر، ولی (1401)، دموکراسی در ایران، تلاشی برای ازادی مدنی در گسترۀ تاریخ، مترجم میرحسین رئیس‌زاده. تهران: فرهنگ جاوید.
مقدم، حامد رضاخانی؛ شجاعی زاده، داود؛ لشگرآرا، بهنام، صفری، حسین، سوادپور، تقی، محمد؛ صحبت زاده، رزاق (1391)، «مقایسه مصرف مواد مخدر و علل گرایش به آن در بین دانشجویان دانشگاه علوم پزشکی تهران و دانشگاه تهران»، تحقیقات نظام سلامت، سال هشتم، شماره 7، ص 1300-1310.
محسنی، رضا علی (1391)، «تحلیل جامعه شناختی قانون گریزی و راهکارهایی برای قانون گرایی و نظم عمومی»، پژوهش نامه نظم و امنیت انتظامی، 17: 108-83.
مختاری، مریم، و قهرمانی، مریم (1390)، «عوامل اجتماعی مؤثر بر امکان قانون گریزی در روابط اداری (مورد مطالعه: شهروندان بالای 18سال شهر شیراز)»، راهبرد اجتماعی فرهنگی، سال یکم، شماره 1، ص 146-127.
مسعودنیا، ابراهیم (1393)، «بررسی رابطه بین هنجار تقابل اجتماعی و قانون گریزی استفاده کنندگان موتورسیکلت در شهر یزد»، جامعه شناسی کاربردی، 54: 158-139.
میرفردی، اصغر؛ فرجی، فروغ (1393)، «بررسی رابطه عوامل جامعه‌پذیری (خانواده و رسانه‌های جمعی) و میزان گرایش بهقانون‌گریزی (مورد مطالعه: شهر یاسوج)»، راهبرد اجتماعی فرهنگ، دوره بیست و پنجم، شماره 12، ص 68-41.
نصر اصفهانی، آرش (1397)، ارزش‌ها و نگرش‌های دانشجویان ایرانی (1379 و 1381)، تهران: پژوهشکدۀ مطالعات فرهنگی و علوم اجتماعی.
Agamben, G. (1998), Homo Sacer, California: Sunford University Press.
Arjomand, S. A. (1988), The turban for the crown, New York: Oxford University Press.
Banakar, R., & Ziaee, K. (2018), “The Life of the Law in the Islamic Republic of Iran”, Iranian Studies, 51:5, 717-7
Berg, M. and Eger, E. (2003), Luxury in the Eighteenth Century, London: Palgrave Macmillan.
Butler, J. (1988), “Performative Acts and Gender Constitution: An Essay in Phenomenology and Feminist Theory”, Theatre Journal, 40(4), 519-531.
Dahlin, A. P. (2003), Islamic law, epistemology and Mmodernity: Legal philosophy In contemporary Iran, New York: Routledge.
Enayat, H. (2013), Law, state, and society in modern Iran: Constitutionalism, autocracy, and legal reform, 1906–1941, Palgrave Macmillan.
Foucault, M. (2003), The Birth of the Clinic, London: Routledge.
Foucault, M. (1995), Discipline and Punishment, (Alan Sheridan Trans.), New York: Vintage Books.
Foucault, M. (2006), History of madness, (Jonathan Murphy & Jean Khalfa, Trans.), London: Routledge.
Foucault, M. (1988), Technologies of self. In Martin, L.H. et al (eds). Technologies of the Self: A Seminar with Michel Foucault (pp16-49), London: Tavistock.
Kazemi, A. V. & Dehqhan A. D. (2017), “The new academic proletariat in Iran”, Journal of Critique (RCSO), 45(1-2): 141-158.
Godazgar, H. (2007), “Islam versus consumerism and postmodernism in the context of Iran”, Social Compass, 54(3): 389–418.
Gould, R. (2014), “Hijab as commodity form: Veiling, unveiling, and misveiling in contemporary Iran”, Feminist Theory,15(3): 221–240.
Golkar, S. (2016), “Manipulated Society: Paralyzing the Masses in Post-revolutionary Iran”, Politics, Culture, and Societyb, 29, 135–155.
Hebdige, D. (2002), Subculture: The meaning of style, London: Taylor & Francis.
Kondo, N. (2017), Islamic law and society in Iran, a Social history of Qajar Tehran, London: Routledge.
Styles, J. (2002), “Involuntary consumers? Servants and their Clothes in Eighteenth-Century England”, Textile History, 33 (1),9-21.
Turner, B. S., and Rojek, C. (2001), Society and Culture, London: Sage Publications.
Varij Kazemi, A., & Dehqhan Dehnavi, A. (2017), “The New Academic Proletariat in Iran”, Socialist Theory, 45(1-2):141-158
Willimas, R. (1961), Long revolution, London: Penguin.
)