نوع مقاله : پژوهشی
نویسنده
دکتری جامعه‌شناسی، دانشگاه علامه طباطبائی
چکیده
روش تحلیل تطبیقی‌ـ‌تاریخی یا (CHA) یکی از مهم‌ترین و کارآمدترین روش‌های تحقیق در علوم اجتماعی معاصر است که به‌نظر می‌رسد، امکان بسط و گسترش آن‌چه سی. رایت میلز از «تخیل جامعه‌شناختی» مراد می‌نمود را مهیا می‌کند. تدا اسکاچپول نیز با الهام از روش‌شناسی سی. رایت میلز در تحلیل مسائل اجتماعی، از مفهوم «تخیل تاریخی جامعه‌شناختی» نام می‌‌برد و بیان می‌کند که سه مسیر در جامعه‌شناسی تاریخی وجود دارد: 1) جامعه‌شناسی تاریخی کلان‌نگر؛ 2) جامعه‌شناسی تاریخی تفسیری؛ و 3) جامعه‌شناسی تاریخی تحلیلی. تحلیل تطبیقی‌ـ‌تاریخی (CHA) فرزند خلف نوع سوم است. در این مقاله، مبانی و مبادی روش‌شناختی این روش تبیین شده است. سپس، با استفاده از همین روش‌شناسی، به چگونگی کاربست این روش در رابطه با مسائل ایران خواهم پرداخت و در نهایت با اتکا به استدلال‌های برآمده از تبیین مزبور، به برخی از امکانات و محدودیت‌های این روش اشاره خواهد شد.
کلیدواژه‌ها
آبرامز، فیلیپ (1395)، جامعه‌شناسی تاریخی، ترجمۀ منصوره لولاآور و غلامرضا جمشیدیها، تهران: دانشگاه تهران.
آبراهامیان، یرواند (1389)، ایران بین دو انقلاب، ترجمۀ احمد گل‌محمدی و محمدابراهیم فتاحی، چاپ شانزدهم، تهران: نی.
آدمیت، فریدون (1389)، امیرکبیر و ایران، چاپ دهم، تهران: خوارزمی.
آدمیت، فریدون (1392)، اندیشۀ ترقی و حکومت قانون؛ عصر سپهسالار، چاپ چهارم، تهران: خوارزمی.
اسکاچپول، تدا (1388)، «دستور کارهای نوظهور و راهبردهای تکرارشونده در جامعه‌شناسی تاریخی»، در بینش و روش در جامعه‌شناسی تاریخی، ترجمۀ هاشم آقاجری، تهران: مرکز.
اسکاچپول، تدا (1388)، بینش و روش در جامعه‌شناسی تاریخی، ترجمۀ هاشم آقاجری، تهران: مرکز.
اسکاچپول، تدا (1389)، دولت‌ها و انقلاب‌های اجتماعی، ترجمۀ سیّدمجید رویین‌تن، چاپ دوم، تهران: سروش.
اسمیت، دنیس (1392)، برآمدن جامعه‌شناسی تاریخی، ترجمۀ سید هاشم آقاجری، چاپ دوم، تهران: مروارید.
بهار، محمدتقی (1392)، تاریخ مختصر احزاب سیاسی ایران (جلد اول)، چاپ نهم، تهران: موسسه انتشارات امیرکبیر.
پیرسون، پل (1393)، سیاست در بستر زمان: تاریخ، نهادها و تحلیل اجتماعی، ترجمۀ محمد فاضلی، تهران: نی.
توکویل، آلکسی (1383)، تحلیل دموکراسی در آمریکا، ترجمه رحمت‌الله مقدم مراغه‌ای، چاپ دوم، تهران: شرکت انتشارات علمی و فرهنگی.
دال، رابرت (1378)، دربارۀ دموکراسی، ترجمۀ حسن فشارکی، تهران: شیرازه.
ریگین، چارلز (1388)، روش تطبیقی: فراسوی راهبردهای کمی و کیفی، ترجمۀ محمد فاضلی، چاپ دوم، تهران: آگه.
ساعی، علی (1392)، روش پژوهش تطبیقی: با رویکرد تحلیل کمی، تاریخی و فازی، تهران: آگه.
سرانا، گپالا (1373)، روش شناسی تطبیقی در علوم اجتماعی (انسان‌شناسی)، ترجمۀ دکتر رحیم فرخ‌نیا، گناباد: مرندیز.
سومبارت، ورنر (1388)، یهودیان و حیات اقتصادی مدرن، ترجمه رحیم قاسمیان، چاپ دوم، تهران: ساقی.
شومپیتر، جوزف ا. (1354)، کاپیتالیسم، سوسیالیسم و دموکراسی، ترجمۀ حسن منصور، تهران: مؤسسۀ انتشارت و چاپ دانشگاه تهران.
طباطبایی، سیدجواد (1386الف)، تأملی درباره ایران: دیباچه‌ای بر نظریۀ انحطاط ایران (جلد اول)، چاپ هفتم، تهران: نگاه معاصر.
عظیمی، فخرالدین (1391)، بحران دموکراسی در ایران، ترجمۀ عبدالرضا (هوشنگ) مهدوی و بیژن نوذری، چاپ چهارم، تهران: آسیم.
فولبروک، مری و اسکاچپول، تدا (1388)، «مسیرهای مقدّر: جامعه‌شناسی تاریخی پری اندرسون»، در بینش و روش در جامعه‌شناسی تاریخی، ترجمۀ هاشم آقاجری، تهران: مرکز.
مارکس، کارل (1387)، هیجدهم برومر لوئی بناپارت، ترجمۀ باقر پرهام، چاپ پنجم، تهران: مرکز.
مور، برینگتون (1375)، ریشه‌های اجتماعی دیکتاتوری و دموکراسی: نقش ارباب و دهقان در پیدایش جهان نو، ترجمۀ حسین بشیریه، چاپ دوم، تهران: مرکز نشر دانشگاهی.
میلز، سی. رایت (1391)، بینش جامعه‌شناختی: نقدی بر جامعه‌شناسی امریکایی، ترجمۀ عبدالمعبود انصاری، چاپ پنجم، تهران: شرکت سهامی انتشار.
وبر، ماکس (1374)، اخلاق پروتستانی و روح سرمایه‌داری، ترجمه عبدالمعبود انصاری، چاپ دوم، تهران: سمت.
ویلبر، چارلز. کی. و هاریسون، رابرت. اس. (1385)، «بنیان روش‌شناختی اقتصاد نهادی، مدل الگو، داستانسرایی و کل‌گرایی»، ترجمۀ عباس رحیمی، نشریه اقتصاد سیاسی تحول همه‌جانبه، سال اول، شماره سوم، صص.64-91.
یزدانی، سهراب (1376)، کسروی و تاریخ مشروطه ایران، چاپ اول، تهران: نی.
Aminzade, Ronald (1992), “Historical Sociology and Time”, Sociological Methods and Research, Vol. 20, Issue 4, pp. 456-480.
Falleti, Tulia G. and Mahoney, James (2015), “The Comparative Sequential Method”, in Advances in Comparative-Historical Analysis, Cambridge: Cambridge University Press.
Huntington, Samuel P. (1971), “The Change to Change: Modernization, Development, and Politics”, Comparative Politics, Vol. 3, No. 3. pp. 283-322.
Lange, Matthew (2013), Comparative-Historical Methods, Thousand Oaks: Sage Publication.
Mahoney, James (2000), “Path Dependence in Historical Sociology”, Theory and Society, Vol. 29, No. 4, pp. 507-548.
Mahoney, James and Rueschemeyer, Dietrich (2003), Comparative Historical Analysis in the Social Sciences, New York: Cambridge University Press.
Mahoney, James and Thelen, Kathleen (ed.) (2015), Advances in Comparative-Historical Analysis, Cambridge: Cambridge University Press.
North, Douglass C. (1990), Institutions, Institutional Change and Economical Performances, Cambridge: Cambridge University Press.
Ragin, Charles and Zaret, David (1996), “Theory and Method in Comparative Research: Two Strategies”, Social Forces, Vol. 61, No. 3, pp. 731-754.
Streeck, Wolfgang (2015), “Comparative-Historical Analysis: Past, Present, Future”, in Advances in Comparative-Historical Analysis, Cambridge: Cambridge University Press.
Thelen, Kathleen and Mahoney, James (2015), “Comparative-Historical Analysis in Contemporary Social Science”, in Advances in Comparative-Historical Analysis, Cambridge: Cambridge University Press.
Tilly, Charles (1984), Big Structures, Large Processes and Huge Comparisons, New York: Russell Sage Foundation.
Tilly, Charles (2007), Democracy, Cambridge: Cambridge University Press.
)