مجله جامعه شناسی ایران

تطورات مفهوم طبقه در اندیشه‌های مارکسیستی با تاکید برآراء رایت

غلام‌رضا عظیمی

دوره 16، شماره 3 ، مهر 1394، ، صفحه 115-142

چکیده

مقاله حاضر قصد دارد پس از بررسی فشرده آراء مختلف در مود مفهوم طبقه به بررسی این مفهوم در مهمترین نحله متعلق به آن–نحله مارکسیستی– بپردازد. بنابراین این مقاله سه هدف اساسی را دنبال خواهد کرد: ابتدا یک نوع شناسی از مفاهیم کلی طبقه به تبعیت از اریک الین رایت ارائه می گردد، دوم به بررسی این مفهوم در اندیشه مارکس پرداخته می شود و ... بیشتر

جنسیت و حق به شهر: آزمون نظریة لوفور در تهران

لادن رهبری؛ محمود شارع‌پور

دوره 14، شماره 1 ، فروردین 1392، ، صفحه 116-141

چکیده

این مطالعه نظریة حق به شهر هانری لوفور را در شهر تهران به آزمون گذاشته و میزان کاربست‌پذیری آن را در زمینة اجتماعی- شهروندی ایران ارزیابی می‌کند؛ ضمن این‌که احتمال وجود تفاوت‌های جنسیتی در بهره‌مندی از حق به شهر را نیز مورد بررسی قرار می‌دهد. نتایج حاصل از پیمایش انجام‌شده در جمعیت نمونة 168 نفری از زنان و مردان ساکن مناطق بیست ... بیشتر

عوامل مؤثر بر توانمندی زنان سرپرست خانوار مورد مطالعه: زنان شاغل در مراکز کوثر شهرداری تهران در سال 1391

مهدی کرمانی؛ محمد مظلوم خراسانی؛ حسین بهروان؛ محسن نوغانی

دوره 14، شماره 3 ، مهر 1392، ، صفحه 116-148

چکیده

زنان سرپرست خانوار فقیر یکی از گروه‌های آسیب‏پذیر جامعه هستند. این زنان علاوه بر نقش‏های متداول زنان در خانواده، متولی نقش‌های مربوط به "سرپرستی خانوار" شامل دو رکن کلیدی "تأمین معیشت" و "اداره و مدیریت" خانوار نیز هستند. تحقیق حاضر با هدف شناسایی و ارزیابی عوامل جامعه شناختی مؤثر بر توانمندسازی زنان سرپرست خانوار با در نظر داشتن ... بیشتر

جنسیت و حق به شهر: آزمون نظریة لوفور در تهران

لادن رهبری؛ محمود شارع‌پور

دوره 15، شماره 1 ، فروردین 1393، ، صفحه 116-141

چکیده

این مطالعه نظریة حق به شهر هانری لوفور را در شهر تهران به آزمون گذاشته و میزان کاربست‌پذیری آن را در زمینة اجتماعی- شهروندی ایران ارزیابی می‌کند؛ ضمن این‌که احتمال وجود تفاوت‌های جنسیتی در بهره‌مندی از حق به شهر را نیز مورد بررسی قرار می‌دهد. نتایج حاصل از پیمایش انجام‌شده در جمعیت نمونة 168 نفری از زنان و مردان ساکن مناطق بیست ... بیشتر

تحلیل فرهنگ سیاسی نخبگان سیاسی اصلاح طلب و اصول‌گرا

علی ساعی؛ زهیر کریمی

دوره 13، شماره 4 ، دی 1391، ، صفحه 117-147

چکیده

:موضوع این پژوهش مطالعه فرهنگ سیاسی نخبگان سیاسی اصلاح طلب و اصول‌گرا می‌باشد. در این پژوهش از تئوری گابریل آلموند و سیدنی وربا الهام گرفته شده است. فرضیه‌های این پژوهش بر اساس منطق فازی فرموله و بر درجه عضویت اصلاح طلبان و اصول‌گرایان در مجموعه فرهنگ سیاسی تاکید شده است. فرضیه پژوهش حاضر آن است که در زیر مجموعه‌های اعتماد سیاسی، ... بیشتر

جامعه شناسی ادبیات

محمد رضا شادرو

دوره 4، شماره 1 ، فروردین 1381، ، صفحه 117-136

چکیده

تفسیر جامعه شناختی ادبیات فرزند نور چشمی علوم اجتماعی رسمی نیست.از هنگامی که ادبیات از دایره ی احکام خشک پژوهشی و قوانین متحجر تاریخی در باب لغت و نسخه شناسی پای بیرون نهاد تا به امروز تقریبا هر کس که دستی به قلم داشته به خود حق داده است که درباره ی آن احکام کلی صادر کند،و نقدهای تاریخی،زیبا شناختی و جامعه شناختی بنویسد.دانشگاه ها که ... بیشتر

فرهنگ سیاسى دموکراتیک در جوامع چند قومى (با تأکید بر مقایسه کردهاى ایران و عراق)

یعقوب احمدى؛ وحید قاسمی

دوره 11، شماره 3 ، مهر 1389، ، صفحه 118-145

چکیده

دموکراسى از نظام‌هاى مورد مطالبه در قرون اخیر بوده است. تمایل به دموکراسى همواره به نتیجه دلخواه یعنى به گذار ختم نشده است و در این مسیر هواداران دموکراسى با چالش‌ها و مسائل بسیارى مواجه شده‌اند. ایران نیز یکى از کشورهایى است که مطالبه دموکراسى تقریبآ از دوره مشروطه به این‌سو در آن وجود داشته است. در این میان ویژگى تکثر، چندقومى ... بیشتر دموکراسى از نظام‌هاى مورد مطالبه در قرون اخیر بوده است. تمایل به دموکراسى همواره به نتیجه دلخواه یعنى به گذار ختم نشده است و در این مسیر هواداران دموکراسى با چالش‌ها و مسائل بسیارى مواجه شده‌اند. ایران نیز یکى از کشورهایى است که مطالبه دموکراسى تقریبآ از دوره مشروطه به این‌سو در آن وجود داشته است. در این میان ویژگى تکثر، چندقومى و چندفرهنگى بودن جامعه ایران نیز همواره به‌عنوان عاملى مؤثر در امر گذار مطمح نظر بوده و اتفاقآ بر پیچیدگى موضوع نیز افزوده است. این نوشتار تأکید عمده خود را بر بررسى فرهنگ سیاسى اقوام یعنى کردهاى (ایران و عراق) و فارس‌ها (ایران) در وهله نخست و اثر عامل قومیتى یا در تقابل با آن اثر زمینه ملى بر شکل‌گیرى نوع فرهنگ سیاسى آن‌ها در گام بعد، نهاده است. تز مرکزى که این نوشتار در چارچوب نظرى خویش از آن بهره مى‌برد، نظریه جدید رونالد اینگلهارت و کریستین ولزل درباره فرهنگ سیاسى مى‌باشد و آن تناظر فرهنگ سیاسى و ارزش‌هاى رهاینده است. داده‌هاى مورد استفاده براى پاسخگویى به پرسش و آزمون فرضیه اصلى تحقیق از مجموعه داده‌هاى پیمایش جهانى ارزش‌ها اخذ شده است. پیمایش ذکر شده طى سال‌هاى 2005 تا 2009 میلادى در بین کشورهاى مختلف ازجمله ایران و عراق به اجرا درآمده است. این پیمایش در عراق با 2701 نمونه آمارى و در سال 2007 در ایران با 2667 نمونه آمارى به انجام رسیده است. با توجه به ثبت قومیت پاسخگو، در مجموع 384 نمونه از مجموعه داده‌هاى مربوط به کردهاى عراق، 185 نمونه مربوط به کردهاى ایران و 1526 نفر مربوط به فارس‌هاى ایران در تجزیه و تحلیل مورد استفاده قرار گرفته‌اند. نتایج تحقیق حاکى از شدت تأکید تقریبآ یکسان کردهاى ایران و فارس‌ها بر ارزش‌هاى رهاینده و وجود تفاوت معنى‌دار و شدید میان تأکید کردهاى ایران و کردهاى عراق بر این ارزش‌ها است. همچنین نتایج مؤید تز اثر زمینه ملى بر فرهنگ سیاسى است، اگرچه تئورى ارتباط قومیت و فرهنگ سیاسى را نیز کاملا رد نمى‌کند.

اینترنت و تغییر اجتماعی در ایران: نگاهی فراتحلیلی با تأکید بر جوانان

مهدی منتظرقائم؛ احسان شاقاسمی

دوره 9، شماره 3 ، مهر 1387، ، صفحه 120-142

چکیده

اینترنت رسانه‌ای جدید با ماهیتی متفاوت از رسانه‌های پیش از خود است و در عین حال تقریبآ همه آن رسانه‌ها را در خود دارد. اینترنت با خود تغییرات اجتماعی به همراه می‌آورد و این تغییرات بیش از همه در میان جوانان که بیشترین تعداد کاربران اینترنت را تشکیل می‌دهند، رخ می‌دهد. اینترنت در فاصله سال‌های 1380 تا 1385 در ایران رشدی حدود 2500 درصد ... بیشتر اینترنت رسانه‌ای جدید با ماهیتی متفاوت از رسانه‌های پیش از خود است و در عین حال تقریبآ همه آن رسانه‌ها را در خود دارد. اینترنت با خود تغییرات اجتماعی به همراه می‌آورد و این تغییرات بیش از همه در میان جوانان که بیشترین تعداد کاربران اینترنت را تشکیل می‌دهند، رخ می‌دهد. اینترنت در فاصله سال‌های 1380 تا 1385 در ایران رشدی حدود 2500 درصد داشته است. این وضعیت امکان ایجاد یک نسل را در ایران مطرح می‌کند، نسلی که در سال‌های نوجوانی با تکنولوژی‌های نوین ارتباطی آشنا شده و در حال حاضر به سمت سنین میانسالی حرکت می‌کند. در این مقاله خواهیم دید که جوانان ایرانی از قابلیت‌های ارتباطی اینترنت به‌طرز مؤثری بهره گرفته‌اند. گروه‌های اجتماعی مختلف بنا به ویژگی‌های خاص جامعه ایران، اینترنت را مکان خوبی برای خودابرازی و ایجاد ارتباط یافته‌اند. زنان ایرانی برای دستیابی به اهداف اجتماعی و گروهی خود پابه‌پای مردان و گاهی پیش از آن‌ها از امکانات اینترنت استفاده کرده‌اند. اینترنت در ایران امکان نوع خاصی از هنجارشکنی را پدید آورده که امکان برخورد با آن به روش‌های سنتی وجود ندارد. اینترنت در سال‌های اخیر به عنوان رسانه‌ای برای تأثیرگذاری مذهبی و ترویج مذهب در میان جوانان ایران مورد استفاده قرار گرفته است. این پژوهش با یک رویکرد فراتحلیلی و مطالعه اسنادی نشان می‌دهد که اینترنت باعث ایجاد یک نسل در ایران شده است. در ادامه ویژگی‌های این نسل ایرانی برشمرده شده است.

بحران‌های اجتماعی ایران امروز

علی ربیعی

دوره 8، شماره 3 ، مهر 1386، ، صفحه 120-140

چکیده

مقاله حاضر با ارائه یک تعریف خاص از بحران و معرفی تقسیم بندی های مختلف از انواع بحران، یک رویکرد ساختارگرایانه به پدیده بحران اتخاذ می کند. بر این اساس، پژوهش حاضر بر آن است که تمام انواع بحران های موجود در یک جامعه قابلیت فرافکنده شدن در بحران های دیگر ایجاد بحران جدیدی با ابعاد بسیار فراتر از بحران های سازنده آن را دارند. با این رویکرد، ... بیشتر

مطالعه پدیدارشناسانه نگرانی مردان از ابژه‌سازی و خود- ابژه‌سازی زنان

محمود شهابی؛ وحید اعطاف

دوره 15، شماره 2 ، تیر 1393، ، صفحه 126-152

چکیده

در این مقاله با اتکا به رویکردی پدیدارشناسانه، استقرایی و اکتشافی، به دنبال کشف فهم مردان از «غیرت‌ناموسی» و همچنین کشف موقعیت‌ها و لحظاتی از زندگی روزمره بوده‌ایم که مردان در آن غیرتمندانه احساس و رفتار می‌کنند. بدین‌منظور از نظریه مبنایی به عنوان روش پژوهش کیفی بهره گرفته‌ایم. داده‌های پژوهش نیز به‌وسیله مصاحبه و مشاهده ... بیشتر در این مقاله با اتکا به رویکردی پدیدارشناسانه، استقرایی و اکتشافی، به دنبال کشف فهم مردان از «غیرت‌ناموسی» و همچنین کشف موقعیت‌ها و لحظاتی از زندگی روزمره بوده‌ایم که مردان در آن غیرتمندانه احساس و رفتار می‌کنند. بدین‌منظور از نظریه مبنایی به عنوان روش پژوهش کیفی بهره گرفته‌ایم. داده‌های پژوهش نیز به‌وسیله مصاحبه و مشاهده مستقیم جمع‌آوری شده‌اند. جمعیت مورد مطالعه شامل مردان 20 تا 40 ساله تهرانی است و نمونه‌ها شامل 25 مرد و 5 زن بوده‌اند که طبق روش نمونه‌گیری نظری انتخاب شده‌اند. طبق نتایج این پژوهش، غیرت‌ناموسی نگرانی و تشویش مردان ایرانی از ابژه‌سازی و خود_ابژه‌سازی نوامیس خود و کنش‌های متناظر با آن است. منظور از ابژه‌سازی تقلیل کلیت وجودی زن به جنسیت‌اش و تعامل با او به عنوان یک شی جنسی از سوی اجتماع مردانه و از طریق نگاه، کلام، تماس‌های بدنی، روابط عاطفی، معاشرت‌های اجتماعی و روابط جنسی است. خود_ابژه‌سازی نیز به نقش ارادی یا غیرارادی اما فعال زن در چنین تجربیاتی اشاره دارد. بر اساس یافته‌ها مردان درجات متغیری از نگرانی را در برابر سطوح مختلف ابژه‌سازی و خود_ابژه‌سازی تجربه می‌کنند. ترکیب ادراک مرد از فضای تعامل، وضعیت سایر مردان و وضعیت زن، نقش برجسته‌ای در برانگیختن عواطف غیرتمندانه یا غیرغیرتمندانه و واکنش‌های متناظر با آن‌ها دارد. از این رو در بیش‌تر موارد غیرت بیش از آن‌که عاطفه‌ای درونی باشد، عاطفه‌ای فرهنگی و موقعیت‌مند به نظر می‌رسد.

برآورد حجم بهینه نمونه در مدلهاى معادله ساختارى و ارزیابى کفایت آن براى پژوهشگران اجتماعى

وحید قاسمى

دوره 12، شماره 4 ، دی 1390، ، صفحه 126-147

چکیده

مدل‌سازى معادله ساختارى به عنوان یک روش چندمتغیره براى تجزیه و تحلیل داده‌ها، به‌تدریج در حال گسترش است. هدف اصلى از نگارش مقاله حاضر، علاوه بر معرفى عمومى‌ترین روش‌هاى برآورد حجم نمونه قابل قبول به لحاظ علمى (توان آزمون قابل قبول و دقت در برآورد پارامترهاى آزاد) که بتوان به نتایج حاصل از برآورد پارامترهاى آزاد مختلف در یک مدل اعتماد ... بیشتر مدل‌سازى معادله ساختارى به عنوان یک روش چندمتغیره براى تجزیه و تحلیل داده‌ها، به‌تدریج در حال گسترش است. هدف اصلى از نگارش مقاله حاضر، علاوه بر معرفى عمومى‌ترین روش‌هاى برآورد حجم نمونه قابل قبول به لحاظ علمى (توان آزمون قابل قبول و دقت در برآورد پارامترهاى آزاد) که بتوان به نتایج حاصل از برآورد پارامترهاى آزاد مختلف در یک مدل اعتماد کرد، معرفى معیارهاى و روش‌هایى است که پژوهشگران اجتماعى مى‌توانند از آن‌ها براى برآورد حجم نمونه و همچنین ارزیابى کفایت حجم نمونه مورد مطالعه بهره گیرند. استفاده از قواعد کلى و به عبارت دیگر، قواعد سرانگشتى[1] ، براى برآورد حجم نمونه در حال حاضر عمومیت دارند. این‌که این روش‌ها کدامند یکى از پرسش‌هایى که در متن حاضر تلاش شده است تا بدان پاسخ داده شود. با این حال و با وجود داشتن برخى مزایا، نظیر سهولت، استفاده از این قواعد داراى برخى نواقص است که بى‌توجهى به آن‌ها مى‌تواند پژوهشگر را به نتایج نادرستى هدایت کند. یکى از مهم‌ترین ایرادهاى استفاده از این روش‌ها آن است که محقق اغلب نمى‌تواند مطمئن باشد در شرایط خاصى که مدل خود را آزمون کرده است آیا حجم نمونه‌اى که براى برآورد پارامترهاى مختلف از یک سو و آزمون کلیت مدل از سوى دیگر مورد تحلیل قرار گرفته‌اند به اندازه کافى بزرگ بوده است یا خیر. چنین وضعیتى، به‌ویژه به هنگامى که مدل تدوین‌شده به لحاظ تعداد متغیر مشاهده شده، تعداد سازه‌ها و تعداد پارامترها مدلى پیچیده است و مقروضه‌هایى نظیر نرمال بودن چندمتغیره نقض مى‌شود با وضوح بیشترى خودنمایى مى‌کند. بهره‌گیرى از روش ساتوراـ ساریس که بر مبناى برآورد توان آزمون و تفاوت مربع کاى (یا خى) (مقایسه یک مدل آشیان‌شده در مدل مادر) قرار دارد و همچنین بهره‌گیرى از روش مونت کارلو که بر مبناى دقت برآورد پارامترهاى آزاد قرار دارد، از جمله روش‌هایى هستند که پژوهشگران مى‌توانند از آن براى ارزیابى کفایت حجم نمونه بهره بگیرند.

فرهنگ ملی ،فرهنگهای قومی-جماعتی و بازار اقتصاد صنعتی

ناصر فکوهی

دوره 7، شماره 1 ، فروردین 1385، ، صفحه 126-148

چکیده

فرایند جهانی شدن در بعد غالب اقتصادی خود گویای تلاش زیادی برای یکسان سازیهای فرهنگی است که این یکسان سازی ها عموما از طریق ایجاد بازارهای گسترده برای تولید کالاهای مشابه در شکل انبوه ایجاد می گیرند و از خلال آنها تلاش می شود که با کاهش هزینه های تولید سود افزایش یابد.با این وصف در عمل فشار برای از بین بردن خرده فرهنگ ها و حاشیه ای کردن ... بیشتر فرایند جهانی شدن در بعد غالب اقتصادی خود گویای تلاش زیادی برای یکسان سازیهای فرهنگی است که این یکسان سازی ها عموما از طریق ایجاد بازارهای گسترده برای تولید کالاهای مشابه در شکل انبوه ایجاد می گیرند و از خلال آنها تلاش می شود که با کاهش هزینه های تولید سود افزایش یابد.با این وصف در عمل فشار برای از بین بردن خرده فرهنگ ها و حاشیه ای کردن فرهنگ های غیر مرکزی سبب شد که نوعی مقاومت سرسختانه شکل بگیرد و در سراسر جهان در طول بیست سال گذشته شاهد سر برآوردن نوزایی های قومی-جماعتی باشیم که گویای تمایل شدیدی به ایجاد تعلق های هویتی برای جلوگیری از حذف فرهنگی هستند و خود به بازارهای بزرگی دامن زده اند که میتوان اصطلاحا به آنها بازارهای قومی-جماعتی نام داد،بازارهایی که کالاهای هویتی-جماعتی مختلفی را عرضه می کنند و یا به هر رو از هویت و احساس تعلق قومی-جماعتی برای فروش و تبلیغ کالاهای خود بهره می برند.کشور ایران با تنوع قومی-فرهنگی و زبانی بسیار غنی خود و با پیوند بسیار عمیقی که در آن میان هویت ملی و هویت های محلی وجود دارد،پتانسیلهای زیادی را در این زیمنه عرضه می کند. در این مقاله حاضر تلاش شده است بر پایه یافته های یک طرح فرا تحلیلی،پس از ارائه موضوع در چهارچوب شاخص ها و موقعیت جهانی آن،لین پتانسیلها در چهار قومیت ایرانی(آذری ها،بلوچ ها،عرب ها و کردها) و در سه نوع کالاهای گردشگری،رسانه ای و غذایی بررسی شده و راه کارهایی برای توسعه این بازارها در سطوح ملی ،منطقه ای،ملی و جهانی ارائه شوند.

تنظیمات ایرانی: حکومت‌مندی و برآمدن دولت مدرن در ایران

آرش حیدری

دوره 19، شماره 1 ، فروردین 1397، ، صفحه 126-148

https://doi.org/10.22034/jsi.2018.36650

چکیده

بسترهای گفتمانیِ برآمدن دولت مدرن در ایران به دوران سالهای 1268 الی 1305 ه.ق برمیگردد. در این دوران، وقایع و رویدادهای عمدهای رخ دادند که روند رایجِ تاریخ سیاسی در ایران را تشکیل میدهند و شاکلهای مدرن به خود گرفته و اندیشۀ دولت فراگیر و هویت ملیِ واحد پروبلماتیک گردید. مسئلۀ اصلیِ مقاله حاضر از سویی تعیین تکلیف نظری با جریانهای ... بیشتر

بررسى «عوامل اجتماعى» مؤثر بر «میزان همکارى» (مطالعه موردى مهندسان عضو کانون مهندسین شهر آمل)

قربانعلى ابراهیمى؛ کریم محمودى

دوره 12، شماره 1 ، فروردین 1390، ، صفحه 127-153

چکیده

همکارى جهت بقاى سازمان‌ها و گروه‌ها از اهمیت قاطعى برخوردار است. اغلب مشاهده شده همکارى اخلاق، روابط اجتماعى و انسانى در کار، و در کارهاى پیچیده سطح بهره‌ورى و کیفیت را بالا مى‌برد. در همکارى تلاش دو یا چند نفر جهت رسیدن به هدف یا اهداف، به شیوه‌اى است که موفقیت هر شخصى موفقیت دیگرى را تسهیل مى‌کند. از آن‌جا که انجام اغلب کارهاى ... بیشتر همکارى جهت بقاى سازمان‌ها و گروه‌ها از اهمیت قاطعى برخوردار است. اغلب مشاهده شده همکارى اخلاق، روابط اجتماعى و انسانى در کار، و در کارهاى پیچیده سطح بهره‌ورى و کیفیت را بالا مى‌برد. در همکارى تلاش دو یا چند نفر جهت رسیدن به هدف یا اهداف، به شیوه‌اى است که موفقیت هر شخصى موفقیت دیگرى را تسهیل مى‌کند. از آن‌جا که انجام اغلب کارهاى مهندسى از دست یک نفر خارج است و نیازمند همکارى مداوم چندین مهندس است، همکارى در این گروه‌ها اهمیت مضاعفى دارد. مطالعه حاضر با بهره‌گیرى از نظریه دورکیم و پاتنام و به‌صورت پیمایشى انجام گرفته است. ابزار گردآورى داده‌ها پرسش‌نامه مى‌باشد. جمعیت آمارى پژوهش شامل تمامى مهندسانى است که به‌صورت رسمى در سال 1387 عضو کانون مهندسین شهر آمل بودند و به‌صورت گروهى کار مى‌کردند. از آن‌جا که حجم مهندسانى که شرایط فوق را داشتند کم بود شیوه تمام‌شمارى روى جمعیت آمارى صورت گرفت و در نهایت 236 پرسش‌نامه جمع‌آورى گردید. اطلاعات جمع‌آورى‌شده با استفاده از روش‌هاى آمارى توصیفى و استنباطى مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفتند. یافته‌هاى تحقیق حاکى از آن است که بیشتر مهندسان سطح همکارى خود را با دیگر مهندسان در سطح پایین مى‌دانند. همچنین نتایج حاصل از تحلیل رگرسیون چند متغیره حاکى از آن است که از میان متغیرهاى مستقل تحقیق، «شبکه روابط» (بتا = 46/0)، «اعتماد» (بتا = 30/0) و «عضویت در گروه‌هاى حرفه‌اى» با ضریب استاندارد رگرسیونى (بتا = 19/0-) داراى تأثیر معنادارى بر روى میزان همکارى هستند.

تحول «مکتب» شیخی به «فرقه» شیخیه (تمهیدات نظری- تاریخی در فرایند شکل‌گیری فرقه شیخیه)

محمد امیر احمدزاده؛ محمد نیازی

دوره 19، شماره 2 ، تیر 1397، ، صفحه 128-153

https://doi.org/10.22034/jsi.2019.36918

چکیده

مکتب شیخیه، اندیشه‌ای است که در سال‌های ابتدایی عصر قاجار ظهور می‌کند و بر دو ستون اخباریگری و تصوف استوارشده است. این اندیشه اگرچه در ابتدا توسط شیخ احمد اَحسائی، به‌عنوان دریافتی باطنی و عرفانی از مذهب رسمی تشیع در کنار سایر مکاتب فقهی، کلامی و عرفانی و فلسفی تشیع مطرح می‌شود، اما به‌تدریج بر اثر شیوه اجتماعی طرح عقایدش به ... بیشتر مکتب شیخیه، اندیشه‌ای است که در سال‌های ابتدایی عصر قاجار ظهور می‌کند و بر دو ستون اخباریگری و تصوف استوارشده است. این اندیشه اگرچه در ابتدا توسط شیخ احمد اَحسائی، به‌عنوان دریافتی باطنی و عرفانی از مذهب رسمی تشیع در کنار سایر مکاتب فقهی، کلامی و عرفانی و فلسفی تشیع مطرح می‌شود، اما به‌تدریج بر اثر شیوه اجتماعی طرح عقایدش به فرقه تبدیل می‌شود. هرچند غالباً تلاش شده است این تحول به مواضع کلامی و صحت‌وسقم آن‌ها در نسبت با متون دینی شیعه امامیه نسبت داده شود، در این مقاله سعی کرده‌ایم، تطور ایشان از مکتب به فرقه را از منظر نقشِ فرم‌های ساخت‌یابی اجتماعی موردمطالعه قرار داده و سازوکارهای آن را مورد واکاوی قرار دهیم. پرسش محوری در مطالعه حاضر این است که: چه سازوکار اجتماعی عقاید و سیره عملی شیخیه را مهیای تحول از مکتب به فرقه کرده است؟ به عبارت دیگر جایگاه دیالکتیک بین نظر و عمل در شکل‌گیری یک سازمان اجتماعی – دینی چگونه بوده است؟ به نتایج فوق رسیده‌ایم: شیخی‌ها از سه سازوکار عمده در صورت‌بندی عقایدشان برای نیل به شکل اجتماعی فرقه استفاده می‌کردند؛ نخست؛ آشنایی‌زدایی، دوم؛ ترسیم و ترکیب مجدد هندسه عقاید کهن، سوم؛ تمایز گذاری و مرزبندی مبتنی بر رهبری کاریزماتیک و فردگرایانه.

تأثیر سبک زندگی بر هویت اجتماعی (مطالعه تجربی جوانان شهر سنندج)

هوشنگ نایبی؛ ستار محمدی‏تلور

دوره 14، شماره 4 ، دی 1392، ، صفحه 131-152

چکیده

این مقاله در پی نشان دادن تأثیر سبک زندگی در هویت اجتماعی است. چارچوب نظری آن استدلال نظری پیر بوردیو مبنی بر تعیین‏کنندگی سبک زندگی در ایجاد تمایز اجتماعی است. سبک زندگی شامل دو بعد مصرف فرهنگی و مدیریت بدن و به‌صورت تیپولوژی دو وجهی جهانی محلی در نظر گرفته شده و هویت اجتماعی به‌صورت سه هویت قومی و مذهبی و جهان‏وطنی در پیمایشی ... بیشتر

بررسی عوامل مؤثر بر بی‌تفاوتی اجتماعی (مورد مطالعه: شهروندان 18 سال به بالای شهر دزفول)

عبدالحسین نبوی؛ عبدالرضا نواح؛ نرگس امیرشیرزاد

دوره 15، شماره 3 ، مهر 1393، ، صفحه 132-161

چکیده

بی‌علاقگی، بی‌اعتنایی و بی‌تفاوتی افراد نسبت به مشارکت اجتماعی- سیاسی، مسئولیت‌های اجتماعی، فعالیت‌های دگرخواهانه و درگیری فعال مدنی در مسائل اجتماعی، نشانگر انسان و جامعه‌ای است که یا با مسأله‌ای اجتماعی مواجه است و یا تکامل و توسعه لازم را نیافته است. اهداف این پژوهش، بررسی میزان شیوع و عوامل مؤثر بر بی‌تفاوتی اجتماعی و سنجش ... بیشتر

زنان و باز تعریف هویت اجتماعی

باقر ساروخانی؛ مریم رفعت جاه

دوره 5، شماره 2 ، تیر 1383، ، صفحه 133-160

چکیده

در دهه های اخیر،در اثر گسترش نوگرایی و نوسازی در عرصه جهان،تحولاتی در زمینه های فرهنگی و ساختاری روی داده که سبب دگرگونی نقش های اجتماعی و اگاهی های زنان شده است.افزایش تحصیلات و اشتغال در میان زنان از سویی سبب کاهش مطلوبیت الگوی زن سنتی می شود و از سوی دیگر سبب دشواری در هماهنگ کردن نقش های سنتی با نقش های جدید شده و به بحران هویت ... بیشتر در دهه های اخیر،در اثر گسترش نوگرایی و نوسازی در عرصه جهان،تحولاتی در زمینه های فرهنگی و ساختاری روی داده که سبب دگرگونی نقش های اجتماعی و اگاهی های زنان شده است.افزایش تحصیلات و اشتغال در میان زنان از سویی سبب کاهش مطلوبیت الگوی زن سنتی می شود و از سوی دیگر سبب دشواری در هماهنگ کردن نقش های سنتی با نقش های جدید شده و به بحران هویت زنان منتهی می گردد.تنها راه حل این مسئله تعریف هویت اجتماعی زنان توسط خود آنها است.در پژوهش حاضر عواملی که زنان را به تامل در هویت های سنتی،مقاومت در برابر کلیشه های جنسیتی و باز تعریف هویت اجتماعی قادر می سازد در دو سطح فردی و ساختاری مورد مطالعه قرار گرفته است.روش کمی مورد استفاده در این تحقیق روش پیمایشی بوده است. نتایج این پیمایش نشان می دهد که از میان کل عوامل مورد مطالعه تحصیلات بیشترین تاثیر را در باز تعریف هویت اجتماعی زنان داشته،پس از آن ارزش ها و نگرشها،سبک زندگی و هویت نقشی مسلط به ترتیب تاثیر بیشتری در باز تعریف هویت اجتماعی زنان داشته اند.به علاوه موقعیت ساختاری در مقایسه با هویت شخصی تاثیر بیشتری در بازتعریف هویت اجتماعی زنان داشته است.از میان دو عامل اشتغال و تحصیلات،تحصیلات که زنان را به منابع فرهنگی هویت سازی مجهز می کند بیشتر از اشتغال که تامین کننده استقلال و منابع مادی هویت سازی است بر باز تعریف هویت اجتماعی زنان و مقاومت آنها در برابر باورهای کلیشه ای مبتنی بر جنسیت تاثیر داشته است.

انسجام درشبکه‌های همسایگی شهرمشهد

علی یوسفی؛ محسن نوغانی؛ مهلا حجازی

دوره 10، شماره 1 ، فروردین 1388، ، صفحه 138-161

چکیده

همسایگی بخش مهمی از فضای عمومی شهراست که فرصت ارتباط اجتماعی را برای ساکنین فراهم می آورد و از این جهت در تقویت انسجام شهر سهم مهمی دارد. تحلیل ثانویه داده های همسایگی بر روی 30 شبکه همسایگی در سه منطقه برگزیده شهرمشهد به روشنی نشان می دهد که انسجام رابطه ای شبکه همسایگی این شهر کمتر از حد متوسط و بیشتر نیز متکی بر پیوندهای ضعیف همسایگی ... بیشتر

مناسبات دانش و سیاست در یک جامعه بیم زده: تأملی جامعه‌شناختی بر شکل‌گیری جوامع بیم‌زدهِ

غلامعباس توسلی؛ ابوعلی ودادهیر

دوره 10، شماره 4 ، دی 1388، ، صفحه 1-35

چکیده

نظریه جامعه ریسک یا بیم‌زده یکی از با نفوذ‌ترین نظریه‌های جامعه‌شناسی معاصر است که اصول و شاکله شمار زیادی از تبیین‌ها، مدل‌ها و تحلیل‌های علمی را از رخدادهای محیطی و بوم شناختی گرفته تا وقایع و تحولات اجتماعی، فرهنگی و سیاسی دو دهه گذشته یا بیشتر فراهم کرده است. این نظریه و مفاهیم مرتبط با آن هر چند که در اوان نضج خود بیشتر به ... بیشتر نظریه جامعه ریسک یا بیم‌زده یکی از با نفوذ‌ترین نظریه‌های جامعه‌شناسی معاصر است که اصول و شاکله شمار زیادی از تبیین‌ها، مدل‌ها و تحلیل‌های علمی را از رخدادهای محیطی و بوم شناختی گرفته تا وقایع و تحولات اجتماعی، فرهنگی و سیاسی دو دهه گذشته یا بیشتر فراهم کرده است. این نظریه و مفاهیم مرتبط با آن هر چند که در اوان نضج خود بیشتر به یک مانیفیست اکولوژیکی و محیط‌زیست‌گرایانه شبیه بود، مع‌الوصف به دلیل همنوایی با مفاهیم و یا نظریات مرتبطی مانند جهانی‌شدن، مدرنیتة متأخر یا باز اندیشانه یا مدرنیته به مثابه پروژه‌ای ناتمام و جز آنها، تدریجاً توجه بسیاری از اندیشمندان و پژوهش‌گران علوم سیاسی، جامعه‌شناسی، بوم‌شناسی، اقتصاد و حتی مطالعات علم و تکنولوژی(STS) را به خود جلب کرد. این مقاله تلاش می‌کند ضمن بازنگری کلی در نظریه جامعة و فرهنگ بیم‌زده، دلالت‌ها و کاربردهای خاص آن را در مناسبات دانش و سیاست به تفکیک زمانی قبل و بعد از حادثه تروریستی 11 سپتامبر سال 2001 مورد توجه قرار دهد. فرض بر این است که پس از حادثه 11/9 و به نوعی گسترش حملات تروریستی در جهان و با تبدیل زیست‌محیط به مثابه مسأله اجتماعی جهانی، مفهوم بیم‌زدگی یا ریسک و به تبع آن نظریه جامعه و فرهنگ بیم‌زده بیش از پیش جهانی شده است، بطوریکه اولریش بِک، در حد مقام یک پیام‌آور یا پیش‌گوی نهیب‌زننده ارتقاء یافته است. به تصوّر ما، جامعه جهانی پس از 11/9 دیگر صرفاً جامعه‌ای با فرهنگ بیم‌زده و یا در معرض بیم (Risky) نیست، بلکه به یک جامعة بیم‌زده نظارتی یا حراستی(Surveillance-risk Society) بدل شده است که در آن می‌توان از جهانی‌شدن جدّی و چندلایة بیم سخن به میان آورد. بی‌شک اِعمال قدرت، حاکمیت و نظارت در یک جامعه و فرهنگ بیم‌زدة نظارتی، حتی در منزوی‌ترین و سنتی‌ترین کشورهای دنیا، متفاوت از شرایط قبل از حادثه 11/9 خواهد بود؛ دنیایی که به شکل منحصر به فردی از حیث تاریخی شاهد تلفیق پیچیده جامعه جهانی بیم‌زده با جامعه جهانی نظارتی (تحت دیده‌بانی) و بسط ابزارهای مراقبت و رصد درونی بر شهروندان است.

تحلیل فازی رابطه سرمایه اجتماعی و دموکراسی مطالعه تطبیقی بین کشوری (2010-1990)

علی ساعی؛ مریم زارعیان؛ ابراهیم خدایی

دوره 14، شماره 2 ، تیر 1392، ، صفحه 3-29

چکیده

مسئلة این مقاله درجه تفاوت پذیری نمره پولیتی به عنوان شاخص دموکراسی در بین کشورها است. سؤال تحقیق به صورت زیر بیان شده است: درجه تفاوت پذیری شاخص دموکراسی در بین کشورها چگونه قابل تبیین است؟ بر اساس چارچوب نظری تحقیق، سرمایة اجتماعی شرط علی لازم برای دموکراسی است. رویکرد مقاله تحلیل تطبیقیِ بین کشوری است. تکنیک جمع آوری داده‌ها، تحلیل ... بیشتر

نقدی بر مقاله(تحلیل جامعه شناسی دموکراتیزاسیون در ایران)

محمد رضا طالبان

دوره 7، شماره 3 ، مهر 1385، ، صفحه 94-104

چکیده

در شماره 3 مجله جامعه شناسی ایران(پاییز 1384) مقاله ای پژوهشی و روشمند با عنوان"تحلیل جامعه شناسی دموکراتیزاسیون در ایران" از محمد عبداللهی و علی ساعی به چاب رسیده که شایسته توجه و تامل اندیشمندان ایرانی است.با قدر دانی از همت و مساعی این محققان محترم که یک چنین مسئله مهم و خطیری را به روش کمی-تاریخی مورد پژوهش علمی قرار داده اند ،لازم ... بیشتر

چالش‌های زیست دینی (مورد مطالعه جوانان شهرستان سنندج)

سیدحسین سراج‌زاده؛ سارا شریعتی؛ کیهان صفری

دوره 17، 1,2 ، فروردین 1395، ، صفحه 96-120

چکیده

واقعیت اجتماعی کردستان، خبر از وجود جریانهای دینی- عقیدتی می‌دهد که خوانش‌های متفاوتی از دین و دین‌داری دارند، به طوری که می‌توان از نوعی تکثر دینی- عقیدتی در کردستان سخن گفت که زیست دینی جوانان کُرد را با چالش‌هایی هم مواجه کرده است. این مطالعه به دنبال پاسخ به این پرسش است که: مهم‌ترین چالش‌های زیست دینی جوانان با وجود تکثر ... بیشتر

مشاهده مقاله

ارزش ها،شبکه روابط و مشارکت در سازمانهای غیر دولتی(مطالعه تجربی در بین جوانان تهران)

محمد امین قانعی راد؛ فریده حسینی

دوره 6، شماره 3 ، مهر 1384، ، صفحه 97-123

چکیده

سازمانهای غیر دولتی پدیده ای جدید در حیات اجتماعی جوامع محسوب می شوند که رشد شتابان آنها از نیمه دوم قرن بیستم و در پی مسائل ناشی از جهانی شدن و بحران دولت رفاه آغاز شده است.این سازمانها به دنبال بسیج نیروهای مردمی و داوطلب برای بهبود وضعیت جامعه،رفع کاستی ها،بروز و ظهور دیدگاه ها و دست یابی به توسعه پایدار هستند.این مطالعه به دنبال ... بیشتر سازمانهای غیر دولتی پدیده ای جدید در حیات اجتماعی جوامع محسوب می شوند که رشد شتابان آنها از نیمه دوم قرن بیستم و در پی مسائل ناشی از جهانی شدن و بحران دولت رفاه آغاز شده است.این سازمانها به دنبال بسیج نیروهای مردمی و داوطلب برای بهبود وضعیت جامعه،رفع کاستی ها،بروز و ظهور دیدگاه ها و دست یابی به توسعه پایدار هستند.این مطالعه به دنبال بررسی عوامل اجتماعی موثر بر مشارکت جوانان در سازمانهای غیر دولتی است.بدین منظور با بررسی نظریه های مختلف جامعه شناسان کلاسیک و نظریه های انسجام اجتماعی،جنبش های اجتماعی جدید،و سرمایه اجتماعی به بیان نظری مسئله تحقیق پرداخته شده است.در این پژوهش،سازمانهای غیردولتی نمود جنبش های جدید پنداشته شده و با توجه به الگوی فرانظری کلمن ارزشهای فرامادی و نیز سرمایه اجتماعی افراد بر مشارکت آنها در این سازمانها موثر فرض شده و با روش پیمایش فرضیات بررسی شده اند.جامعه آماری جوانان 14-30 ساله ساکن مناطق مختلف شهر تهران می باشند و حجم نمونه 375 نفر است.اطلاعات مورد نیاز با کاربرد پرسشنامه جمع آوری شده و مرد تجزیه و تحلیل آماری قرار گرفته اند.نتایج نشان میدهد که هر چه ارزش های فرامادی در جوانان بیشتر باشد . سرمایه اجتماعی در آنان بیشتر و مشارکت انان در سازمانهای غیردولتی بیشتر است.جوانا دارای پایگاه اجتماعی اقتصادی بالاتر و دارای تحصیلات بیشتر مشارکت بیشتری در این سازمانها دارند.همچنین مشارکت دختران جوان کمتر از پسران جوان بوده است.پایگاه اجتماعی اقتصادی بالاتر با داشتن ارزش های فرامادی و سرمایه اجتماعی بیشتر همراه است.دانشجویان و دتنش آموزان نیز ارزش های فرامادی و سرمایه اجتماعی و در نتیجه مشارکت بیشتری در سازمانهای غیردولتی جوانان داشته اند.

بررسی جامعه شناختی پتانسیل خیانت در روابط زناشویی و عوامل مؤثر بر آن در بین کارمندان ادارات دولتی و خصوصی

مصطفی اجتهادی؛ گلناز واحدی

دوره 17، شماره 4 ، دی 1395، ، صفحه 105-138

چکیده

پژوهش حاضر کوشیده است تا با در نظر گرفتن تاثیر عوامل جامعه شناحتی و نیز تاثیر عوامل روان شناختی – به ویژه تاثیر عوامل روان شناسی اجتماعی، به بررسی پتانسیل "خیانت" در روابط زناشویی در میان کارمندان متأهل سازمان‌های دولتی و سازمان‌های خصوصی بپردازد (حجم نمونه: 252). بررسی پتانسیل خیانت، بررسی احتمال خیانت، بررسی گرایش و توانایی نهفته ... بیشتر پژوهش حاضر کوشیده است تا با در نظر گرفتن تاثیر عوامل جامعه شناحتی و نیز تاثیر عوامل روان شناختی – به ویژه تاثیر عوامل روان شناسی اجتماعی، به بررسی پتانسیل "خیانت" در روابط زناشویی در میان کارمندان متأهل سازمان‌های دولتی و سازمان‌های خصوصی بپردازد (حجم نمونه: 252). بررسی پتانسیل خیانت، بررسی احتمال خیانت، بررسی گرایش و توانایی نهفته در افراد برای اقدام به خیانت زناشویی است به این معنی که افراد چقدر احتمال، گرایش و توانایی دارند که با فردی غیر از شریک زندگیشان به صورت پنهانی وارد رابطه عاطفی و یا جنسی شوند. در این تحقیق با انجام پیمایش در میان کارمندان متأهل 4 ادره دولتی،6 اداره خصوصی و یک بیمارستان آموزشی- دولتی میزان پتانسیل خیانت و عوامل اجتماعی مؤثر بر آن سنجیده شده است. به این منظور، پتانسیل خیانت با در نظر گرفتن 5عامل آنومی، ارضاء نیاز، مقایسه اجتماعی، یادگیری اجتماعی، کنترل اجتماعی و 4 عامل مطرح در مدل سرمایه گذاری شامل رضایت، کیفیت جایگزین، سرمایه گذاری در رابطه و تعهد، تبیین می‌شود. بر طبق نتایج تحلیل چند متغیری سه متغیر تعهد زناشویی، کیفیت جایگزین و ارضاء نیاز به ترتیب با ضریب مسیر0.346- ، 0.298 و 0.208 بیشترین تأثیر را در تبیین پتانسیل خیانت داشته‌اند. یافته‌های تحقیق ما را به این سمت سوق داد که در جریان بحران ارزش‌ها، ارزش‌های جمعی دچار تزلزل می‌شود و آنومی باعث می شود که ارزش‌های جمعی سیطره خود را از دست بدهد در نتیجه تجربیات فرد ارزش‌های وی تغییر می کند. در این شرایط هرچه ارزش‌های فردی بیشتر حاکم شوند، تعهد فرد کمتر می‌شود و به دنبال آن پتانسیل خیانت بالا می‌رود؛ به دنبال این کاهش تعهد، هنجار‌ها، ارزش‌ها، سنت‌ها و باورها اثر کنترل کنندگی خود را از دست می‌دهند و زمینه برای فرد فراهم می‌شود تا به سراغ رفتارهای جدید و تجربیات جدید برود، تجربیاتی که هیچ تعهدی در پس خود ندارد. در چنین شرایطی جاذبه‌های محیطی (کیفیت جایگزین) از سویی و عدم ارضاء نیاز در روابط بین زوجین با وجود زمینه اجتماعی فراهم شده جهت تجربه کردن‌های عاری از تعهد از سوی دیگر، مکانیسم بروز خیانت را قابل تبیین و تفسیر می‌نماید.فرد تصمیم می‌گیرد تا ارزش‌های فردی خود را بر اساس تجربیاتش شکل دهد. بسته به نوع

دوره 24 (1402)

دوره 23 (1401)

دوره 22 (1400)

دوره 21 (1399)

دوره 20 (1398)

دوره 19 (1397)

دوره 18 (1396)

دوره 17 (1395)

دوره 16 (1394)

دوره 15 (1393)

دوره 14 (1392)

دوره 13 (1391)

دوره 12 (1390)

دوره 11 (1389)

دوره 10 (1388)

دوره 9 (1387)

دوره 8 (1386)

دوره 7 (1385)

دوره 6 (1384)

دوره 5 (1383)

دوره 4 (1381)

چکیده

چکیده

چکیده

چکیده

چکیده

چکیده

چکیده

چکیده

چکیده

چکیده

چکیده

چکیده

چکیده

چکیده

چکیده

چکیده

چکیده

چکیده

چکیده

چکیده

چکیده

چکیده

چکیده

چکیده

چکیده